Onderzoeksvragen & deelproducten

De kennis en hulpmiddelen die worden aangeboden in dit element kunnen door onderzoekers naar eigen inzicht ingezet worden voor onderstaande doelstellingen:  

1.  Het vertalen van onderzoeksdoelen naar onderzoeksvragen
2.  Het vertalen van onderzoeksdoelen naar deelproducten

1. Van doelen naar onderzoekvragen 

Om de vier soorten doelen die gesteld kunnen worden voor praktijkgericht onderzoek te kunnen realiseren is het vaak nodig om informatie te verzamelen. Om op een rijtje te krijgen welke informatie verzameld moet worden is het handig om onderzoeksvragen te formuleren. Het kennisdoel is vaak gemakkelijk om te vormen tot een onderzoeksvraag. Als het kennisdoel van een onderzoek is om inzicht te krijgen in de ervaring van de ontvangen zorg op afdeling X dan is dat te vertalen in de onderzoeksvraag: “Wat is ervaring van de ontvangen zorg op afdeling X?”.

Voor het realiseren van de andere soorten onderzoeksdoelen is echter
ook vaak nieuwe informatie nodig. Als het ontwerpdoel van een
onderzoek is om een app te ontwikkelen waarmee cliënten een dagboek
bij kunnen houden dan zijn relevante vragen bijvoorbeeld: “Wat zijn
functionele eisen aan de app?” of “Binnen welke randvoorwaarden dient de app te worden ontwikkeld?”

Is het veranderdoel van een onderzoek gericht op aanpassing of
verbetering binnen een bepaalde context dan zijn mogelijke relevante
vragen bijvoorbeeld: “Wat maakt dat deze verandering tot nu toe nog
niet is gerealiseerd?” of “Wat vinden de medewerkers van de
verandering?”.

Is er een professionaliseringsdoel geformuleerd voor een onderzoek dan
zijn relevante vragen: “Welke voorkennis hebben de mensen die iets
moeten leren?” of “Binnen welke randvoorwaarden moet het leren
plaatsvinden?”

Door alle geformuleerd doelen binnen een onderzoeksopzet langs te
lopen kan een set van hoofd- en deelvragen gemaakt worden.

In de volgende kennisclip worden handvatten gegeven om te komen tot een set van hoofd- en deelvragen:

Het formuleren van onderzoeksvragen  

Onderzoeksvragen zijn een belangrijk sturend element in een onderzoek. Een goed geformuleerde onderzoeksvraag is een noodzakelijke voorwaarde voor een goed onderzoek. Hieronder worden hiervoor vijf kwaliteitscriteria gegeven (Oost & Markenhof, 2002).  

Een goed geformuleerde onderzoeksvraag is:

• Relevant voor de praktijkkwestie
• Verankerd; sluit aan bij het bij het kennishiaat
• Precies; de in de vraag gehanteerde begrippen en de veronderstelde relatie tussen die begrippen zijn nauwkeurig gedefineerd 
• Consistent gaat over de consistentie tussen alle elementen
• Functioneel; geeft helder aan wat de functie van het onderzoek is

Bij een goede onderzoeksvraag is onmiddellijk duidelijk naar welke onderzoeksfunctie (zie voor een uitleg over deze functies bovenstaande kennisclip) de vraag verwijst. Andriessen (2011) geeft een overzicht met voorbeelden van vragen bij ieder van de zes onderzoeksfuncties van Oost & Markenhof (2002):

2. Van doelen naar deelproducten

In technisch – of ontwerponderzoek is het gebruikelijk om te werken met deelproducten. Men kijkt naar wat het onderzoek concreet moet opleveren (ontwerpdoel), zowel aan het einde van het onderzoek als onderweg daarnaartoe.

Het formuleren en ordenen van deelproducten is behulpzaam bij het structureren van het onderzoek en het ontwikkelen van een aanpak. Deelproducten expliciteren welke concrete tussenproducten nodig zijn om de doelen van het onderzoek te realiseren. Wil je in het onderzoek een concrete oplossing ontwerpen zoals een app, dan kunnen de deelproducten in het onderzoek bestaan uit een document waarin het programma van eisen- staat, een of meerdere prototypen, een verslag van een test met de app, en definitieve versie van de app.

Het expliciteren van deelproducten is geschikt bij onderzoek waarin het ontwerpdoel, het professionaliseringsdoel en/of het veranderdoel belangrijk zijn, omdat hiermee kan worden aangegeven via welke weg de doelen gerealiseerd gaan worden. Omdat voor het realiseren van een specifiek deelproduct vaak weer nieuwe kennis nodig, leidt het expliciteren van deelproducten vaak ook tot nieuwe deelvragen voor het onderzoek.

De geformuleerde deelvragen en -producten dienen als basis voor het ontwikkelen van de onderzoeksaanpak.