Zelfmanagementbegeleiding

Zelfmanagementbegeleiding in de eerstelijns eczeemzorg

Vanwege het chronisch intermitterende beloop van constitutioneel eczeem (CE) is een deskundige en langdurige begeleiding noodzakelijk*1. Maar daarnaast vraagt het onder controle houden van eczeemklachten ook om een hoge mate van zelfzorg of zelfmanagement van de (chronische) patiënt zelf.*2 Onder zelfmanagement wordt verstaan: het vermogen van het individu om symptomen, behandeling, fysieke en psychosociale gevolgen en veranderingen in levensstijl, die inherent zijn aan het leven met een chronische aandoening, te beheersen.

Uit een grootschalig onderzoek waaraan ruim 2000 patiënten met CE deelnamen, blijkt dat voor 75% van de ondervraagden het zelf kunnen managen van de aandoening de grootste verbetering van de kwaliteit van leven zou zijn.3 Te meer omdat zelfmanagement er voor zorgt dat de patiënt de eigen huidproblemen vroegtijdig herkent, weet hoe een exacerbatie kan worden voorkomen, adequaat kan handelen en weet hoe om te gaan met de psychosociale gevolgen van CE. Zelfmanagement bij CE betreft een gepersonaliseerde en complexe vorm van zelfmanagement, met name door het dagelijks toepassen van diverse zalven en het vermijden van uitlokkende factoren (triggers). Hoewel daarin wel overeenkomsten zijn, blijken triggers, en ook de verdraagzaamheid en werkzaamheid van zalftherapie, erg persoonlijk te zijn. Voor zelfmanagement zijn kennis over het ziektebeeld en begeleiding van de behandeling daarom van groot belang als ook kennis en kunde over de behandeling, de achtergrond van CE, de impact en therapeutische opties. Een goede ondersteuning van de patiënt in zelfmanagement is hierbij gewenst.

In het huidige zorglandschap waarin zelfmanagement centraal staat, bevindt CE-zelfmanagement ondersteuning echter voornamelijk nog in de tweedelijnszorg tussen de dermatoloog en de verpleegkundige. In de eerstelijns CE-zorg is zelfmanagementbegeleiding nog niet voldoende gepositioneerd, alhoewel juist hier een sterke behoefte heerst aan laagdrempelige begeleiding. Met als gevolg dat er ondanks de goede behandelmogelijkheden die voorhanden zijn in de eerstelijns CE-zorg, therapieën niet altijd afdoende werken, waardoor een groot aantal patiënten onderhandeld lijkt zijn.4

Om CE-zorg in de eerstelijnszorg efficiënter te laten verlopen is een gestroomlijnd gestroomlijnd multidisciplinair zorgtraject ontwikkeld waarin zelfmanagement rondom CE zorg centraal staat. Hierin worden de rollen en taken van zorgverleners vanuit verschillende disciplines beschreven en korte lijnen gehandhaafd tussen huisarts, praktijkassistent en POH-GGZ, dermatoloog, verpleegkundige en verpleegkundig specialist, huidtherapeut, apotheker en assistentes en jeugdarts. Daarbij wordt in het bijzonder gekeken naar ondersteuning in zelfmanagement door het bieden van advies en begeleiding op maat in de vorm van consultatie bij de huidtherapeut in de eerste lijn.

Thema’s die tijdens consultaties zelfmanagement begeleiding aan bod komen zijn o.a.:

  • Theorie over de gezonde huid en de functie van de huidbarrière
  • Theorie over eczeem algemeen
  • Anamnese en diagnostiek van eczeem
  • Achtergrond zalven en crèmes
  • De lokale behandeling van eczeem
  • Leefstijladvies
  • Jeuk
  • Aandacht voor kwaliteit van leven en psychosociale aspecten

Zelfmanagement

 

 

 

 

 

 

 

 

Referenties

1. NVDV. Constitutioneel Eczeem Richtlijn (2019), Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie, 20192.
2. Ridd, M., King, A., Le Roux, E., Waldecker, A., & Huntley, A. (2017). Systematic review of self-management interventions for people with eczema. British Journal of Dermatology, 719-734.
3. Zuberbier, T., Orlow, S. J., Paller, A. S., Taïeb, A., Allen, R., Hernanz-Hermosa, J. M., & Simon, J. C. (2006). Patient perspectives on the management of atopic dermatitis. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 226-232.
4. van Tuyll van Serooskerken A.M., Haeck I.M., de Bruin-Weller M.S., Galimont-Collen A., Dreesens D.H.H. (2023) Optimalisatie van de zorgketen: het kan en moet beter Nederlands Tijdschrift voor Dermatologie en Venereologie, jaargang 33, nummer 1