Welke rollen heb ik als docent?

Een effectieve hbo-docent beschikt over een breed handelingsrepertoire om het leren van zijn studenten te beïnvloeden. Wij bespreken hier kort: (a) zes docentrollen, (b) kenmerken van inspirerende docenten, en (c) begeleidingsstrategieën. Het is zinvol die rollen, kenmerken en begeleidingsstrategieën van de docent te kennen en beter nog om deze te kunnen toepassen. Het mooiste is als je ze in de onderwijssituatie doelgericht kunt inzetten. Daarmee bedoelen we dat je die handelswijze kiest die jouw studenten het beste tot leren laat komen, in de leeromgeving waarin je lesgeeft en gelet op de leeruitkomsten die je voor ogen hebt.

Docentrollen

Populair bij met name startende leraren zijn de docentrollen van onderwijsconsultant Martie Slooter die handvatten geven bij de invulling van de docenttaak. Ze onderscheidt er vijf: de gastheer, de presentator, de didacticus, de pedagoog en de afsluiter. Anderen hebben daar later een zesde rol aan toegevoegd: de leercoach. Bij iedere rol hoort kenmerkend docentgedrag waarin je je kunt ontwikkelen. Zo staat bij de presentator bijvoorbeeld het contact maken met de studenten centraal, terwijl de didacticus diverse werkvormen inzet en het leerproces van de studenten activeert. Als leercoach stimuleert de docent het zelfsturend gedrag van de student doordat hij de student begeleidt bij het ontwikkelen van  leerstrategieën.

Kenmerken van inspirerende docenten

Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat studenten haarfijn kunnen aangeven wat inspirerende docenten zijn. Inspirerende docenten scoren hoog op de 7 C’s: Care, Control, Clarify, Challenge, Captivate, Confer en Consolidate, die ieder staan voor bepaald docentgedrag. Met Care en Control bijvoorbeeld draagt de docent bij aan een veilig en constructief leerklimaat, doordat hij betrokkenheid toont bij de student, structuur biedt en zijn klassenmanagement op orde heeft. Challenge wil zeggen dat de docent hoge verwachtingen heeft van de student, hem uitdaagt en net dat stapje harder laat lopen. Door Confer, als laatste voorbeeld, toont de docent dat hij openstaat voor feedback van zijn studenten en bereid is om een open dialoog aan te gaan.

Begeleidingsstrategieën

Een begeleidingsstrategie kun je opvatten als het ‘plan van handelen’ van een opleider voor het vormgeven van de begeleiding van de student. Een begeleidingsstrategie is dus intentioneel gedrag dat ten goede komt aan het leren van de groep en vooral de individuele student. Elly de Bruijn, lector Beroepsonderwijs aan de HU, heeft vijf begeleidingsstrategieën onderscheiden die relevant zijn voor opleiders in het beroepsonderwijs:

1. Modelling. De opleider denkt en doet voor en de student zit daar dicht op om ‘de kunst af te kijken’.
2. Coaching. De student volgen en door middel van vragen zelf tot oplossingen laten komen.
3. Scaffolding. Een opleider laat de student eerst een taak uitvoeren met veel hulp en begeleiding, daarna laat de opleider een soortgelijke taak met minder begeleiding uitvoeren.
4. Guiding. De opleider zet de mogelijke leeractiviteiten en leerpaden helder op een rij.
5. Monitoring. De opleider laat zijn rol als supervisor steeds meer los, maar blijft functioneren als ‘het externe oog’ wat betreft de metacognitieve en affectieve processen.

Meer informatie

Over deze drie onderwerpen valt veel meer te zeggen. Bovenstaande tekst dient slechts als beknopte inleiding. De literatuur hieronder biedt veel meer informatie en bevat bovendien enkele primaire bronnen.

Vanuit het Teaching & Learning network van de HU zijn Maud van den Berg en Annoesjka Boersma eerste aanspreekpunt voor deze specifieke pagina.

Literatuur

Blogs en vlogs

• Op de educatieve website Leraar24 staat een beschrijving met voorbeeldvideo’s over de vijf rollen van de leraar.
• MacKenzie Masten beschrijft een lezing van Ronald Ferguson over de 7C’s.
• Een filmpje over scaffolding.