Door: Carlijn Hoedemaker, projectleider onderwijsinnovatie en werkzaam bij het supportteam onderwijskundig leiderschap TLN
Ok, we werken komend studiejaar dus vanuit huis. Die boodschap kwam wel even binnen moet ik zeggen. De noodzaak van het anders vormgeven van onderwijs wordt gevoeld en de vragen rondom onderwijsinnovatie komen op ons af. We komen in een steeds complexere situatie terecht, waarbij verandering in sneltreinvaart moeten worden doorgevoerd. Dat we bij onderwijsinnovatie het best een dynamische aanpak kunnen kiezen, weten we al langer. Maar hoe gaan we al die innovatieprocessen online vormgeven? En hoe houden we het ook nog een beetje leuk? Dat is volgens mij de grootste uitgading waar wij nu voor staan.
Liberating structures
Gezien deze uitdaging hadden collega Anne Nienhuis en ik ons ingeschreven voor de webinair Liberating Structures (gefaciliteerd door Morgens). Liberating Structures zijn zogenaamde ‘microstructuren’; structuren die gebruikt worden om interactie tussen mensen vorm te geven en te faciliteren. Deze zijn bedacht door Henri Lipmanowicz en Keith McCandless. Geïnspireerd door inzichten uit de complexiteitswetenschap, zochten zij naar manieren om groepen en organisaties praktisch verder te helpen om meer uit zichzelf te halen. Er zijn structures om snel veel ideeën uit de groep op te halen of meer inzicht te geven in het onderwerp. Maar ook structures om meer verbinding en begrip te creëren onder deelnemers door het stimuleren van actief luisteren. Uiteindelijk zijn ze er alle op gericht om het potentieel van de groep maximaal vrij te maken. Dit in tegenstelling tot meer conventionele microstructuren. Deze leggen vaak (te) veel nadruk op het zenden van één of enkele personen terwijl de rest luistert (zoals een presentatie) of geven zoveel vrijheid dat alsnog niet iedereen aan bod komt (denk aan brainstormsessies). Vaak zie je dat (in)formele hiërarchie hierbij een rol gaat spelen. Of dat meer introverte mensen op de achtergrond verdwijnen ten opzichte van extraverte. Zonde, want zo mist de groep mogelijk waardevolle kennis en inbreng.
Het model hieronder geeft aan dat Lliberating Structures erop gericht zijn om voldoende vrijheid te geven zodat er ruimte voor innovatie ontstaat (liberating). Maar tegelijk bieden ze regels (structures) die zorgen dat iedereen betrokken wordt en de beoogde uitkomst wordt behaald.
Bron: “The Surprising Power of Liberating Structures” by Henri Lipmanowicz and Keith McCandless
Inmiddels zijn er 33 Structures vrij beschikbaar (onder een Creative CommonsLicense) http://www.liberatingstructures.com.
Er zitten vast werkvormen bij die bekend zijn, maar wellicht geeft het je weer even nieuwe ideeën bij het doorlopen van deze vormen. De werkvormen zijn in eerste instantie niet bedacht voor online werken maar je kunt ze uiteraard omvormen tot een online variant. Het webinair werd gefaciliteerd in Zoom en er zijn 3 vormen aan bod gekomen.
- Impromptu Networking; een vorm waarbij het doel kan zijn om snel inzichten en verwachtingen te delen en zorgen voor (snelle) connectie tussen de deelnemers. Met deze speeddate vorm werd je in een hoog tempo steeds 1 op 1 apart gezet.
- TroikaConsulting: een vorm waarbij het doel kan zijn om direct praktische en fantasierijke hulp te ontvangen van mensen uit je omgeving. Een vorm die bekend is vanuit de intervisie waarbij in elke ronde één deelnemer de ‘cliënt’ is en zde andere twee ‘consultants’ zijn.
- 1-2-4-All: een vorm waarin het doel kan zijn om iedereen tegelijkertijd te betrekken bij het genereren van vragen, ideeën en suggesties”. Hier bedenk je zelf eerst 1 minuut een vraag of oplossing, daarna ga je met z’n tweeën 2 minuten aan de slag en vervolgens met z’n vieren 4 minuten. Om dan gezamenlijk terug te koppelen.
De webinair heeft mij laten zien dat werkvormen niet per se nieuw hoeven zijn, maar wel dat we die vormen ook echt bewust online moeten inzetten om interactie te bevorderen. De werkvormen zorgen ervoor dat je meer uit je sessie kunt halen wanneer het gaat om verbinding en begrip creëren onder deelnemers. Ook door bijvoorbeeld het stimuleren van actief luisteren.
Een goed voorbeeld is het bewust inbouwen van tijd zodat deelnemers antwoorden in de chat van elkaar kunnen lezen en daarop kunnen reflecteren. Of dat je de vraag stelt om patronen in de antwoorden uit de chat te halen.
Wat mij ook opviel is dat de morgelijkheden in het programma Zoom meer gericht zijn op interactie dan in MS teams. Vormen als speeddaten of 1,2,4, all zijn veel eenvoudiger in te zetten door de functie die deelnemers makkelijk kan koppelen. Daarnaastkan je de deelnemers ook met een tijdsinstelling direct weer in de hoofdmeeting zetten. Lieve ICT collega’s zou dat ook te regelen zijn in MS Teams?
De webinair heeft mij ook laten inzien dat we er nog lang niet zijn met alleen het benutten van online werkvormen. We hebben echt meer nodig om te verbinden, te creëren en om de collectieve intelligentie van alle individuen te gebruiken bij onderwijsinnovaties. De komende tijd blijf ik nieuwsgierig, ga ik uitproberen, omarm ik creativiteit met als doel de onderwijsinnovaties mogelijk te maken. En dat doen meer collega’s, laten we samen deze uitdaging aangaan!
Op 26 juni organiseert Morgens een volgende webinar liberating structures. Collega’s die interesse hebben kunnen zich inschrijven via de site: https://www.morgens.nl/magazine/webinar-liberating-structures.