Bij grote verandertrajecten komt nogal wat kijken. Vooral als procesbegeleider komt er veel op je af. Hoe zorg je ervoor dat een verandering beter onderwijs oplevert? Hoe hou je je jezelf staande tijdens het hele proces? Het leerarrangement ‘Leiders in onderwijsinnovatie’ biedt een brede ingang op innovaties in het hoger onderwijs: ‘Wij begeleiden en doen mee om innovaties in een hogere versnelling te krijgen.’ Een interview met adviseur Sander Toby.
Leervraag
Vier jaar geleden startte Sander samen met collega Remco Coppoolse het leerarrangement ‘Leiders in onderwijsinnovatie.’ Groepen van 12 tot 15 deelnemers gaan tijdens 10 bijeenkomsten met elkaar in gesprek over lopende innovatietrajecten. Daarnaast vinden kleinere bijeenkomsten plaats voor intervisie en kunnen deelnemers als ze dat willen gecoached worden door ‘buddy’s met ervaring in verandertrajecten. Wat er precies aan de orde komt is afhankelijk van de vraag: ‘We beginnen met een tweedaagse, waarin de groep onderzoekt wat precies de leervraag is. Gezamenlijk stellen we het programma samen.’
Change agent
Voor wie is het leerarrangement bedoeld? Voor leiders in onderwijsinnovatie, zoals de titel van het arrangement al aangeeft. Sander en zijn collega’s gebruiken bewust niet de functie ‘projectleider’, om verwarring met projectmanagement te voorkomen: ‘Wij zien het echt breder dan dat. Iemand die bezig is met een grote verandering hoeft zichzelf geen projectleider te noemen. Het werk wisselt tussen de rollen van begeleider van het groepsproces, veranderkundige, ontwerper en projectleider. Al die rollen wisselen elkaar constant af en zijn nodig om de verandering tot een goed eind te kunnen brengen.’ Voorlopig hanteert hij de term ‘change agent’: ‘Een medewerker die zich verantwoordelijk voelt voor een verandering.’
Complexe innovaties
Zo’n verandering gaat altijd over een complex traject. Niet de omvang van het traject maar de complexiteit in de context van de hogeschool bepaalt of het past binnen het leerarrangement: ‘Aanpassing van een 5EC module kan toch een complex innovatietraject opleveren, omdat er veel verschillende partijen bij betrokken zijn.’ Maar doorgaans denken Sander en zijn collega’s toch aan grotere trajecten: ‘Herontwerp van een heel schooljaar of van een hele opleiding. Wij stappen erin als de veranderkunde stelt dat je er eigenlijk geen project van kan maken.’
Ontwikkelingsgericht
Bij de start van het leerarrangement dragen de deelnemers zelf de vraagstukken aan waarmee ze aan de slag willen. Veelgehoorde vraag: hoe krijg ik mijn collega’s mee in de verandering? ‘Een vraag vanuit een ontwerpgerichte benadering,’ legt Sander uit. ‘Je bedenkt iets en je wil anderen daarin meekrijgen. Meestal komt zo’n vraag voort uit het management.’ In het leerarrangement werken de deelnemers meer vanuit een ontwikkelingsgerichte houding: ‘Je ontwikkelt met elkaar een visie, een werkwijze en een ontwerp.’
Gedrevenheid
Een ander vraagstuk dat veel aan de orde komt is de rol van de leider zelf. Hoe hou je je staande als leider van een complex innovatieproces? ‘Daar zitten allerlei elementen in,’ volgens Sander: ‘Je verhouding met de opdrachtgever, bijvoorbeeld het managementteam, of met het kernteam. Maar ook de vraag hoe je je eigen werk het beste kan managen.’ Als procesbegeleider neem je algauw teveel verantwoordelijkheid op je schouders: ‘Vaak gaat het om medewerkers met een grote gedrevenheid om het anders te doen. Ze zien een kans of juist een probleem dat ze willen aanpakken en lopen vervolgens tegen allerlei vraagstukken aan.’
Leernetwerk
Een uitgebreid netwerk is van groot belang om dergelijke vraagstukken tegen het licht te houden: ‘We kunnen veel mensen makkelijk met elkaar in contact brengen.’ Experts toetsing van het Teaching & Learning Network worden ingeschakeld om hun kennis over programmatisch toetsen te delen. Externe deskundigen als Jelger Spijkerboer brengen hun ervaring met veranderkunde in. Jaarlijks stromen maximaal 4 deelnemers door naar het landelijk leerarrangement, een samenwerking van 7 hogescholen: ‘Het leerarrangement is een stap met een veel breder doel: een netwerk waarin mensen met elkaar samenwerken, samen leren en samen ontwikkelen.’
Contact
Nadere informatie over het leerarrangement bij Sander Toby: sander.toby@hu.nl
Leerarrangement leiders onderwijsinnovatie