Op 3 oktober bracht Susan Kigula een bezoek aan de Hogeschool Utrecht voor een gastles in het kader van de minors Mensenrechten voor de Praktijk en Stilstaan bij Gedrag. Susan Kigula, afkomstig uit Oeganda, was ter dood veroordeeld voor de moord op haar echtgenoot. Maar ze studeerde rechten terwijl ze gevangen zat en slaagde er niet alleen in zichzelf te redden van de doodstraf, maar ook om het Oegandese rechtssysteem ingrijpend te veranderen. Hierdoor is ze nu wereldwijd een van de meest inspirerende activisten tegen de doodstraf.

De gastles begon met een introductie van Jan Banning over mevrouw Kigula. Terwijl ze nog in de dodencel zat, ontmoette ze de Nederlandse fotograaf/kunstenaar Jan Banning, die haar in 2010 bezocht als onderdeel van zijn project “Law & Order”. Ze werden vrienden, en sinds haar vrijlating heeft hij haar al drie keer eerder naar Nederland gehaald om lezingen te geven, met steun van sympathisanten.

Toen mevrouw Kigula haar verhaal begon te vertellen, werd de zaal muisstil. Ze nam de toehoorders mee van de fatale avond tot aan haar onterechte veroordeling. Op een gegeven moment begon ze een lied te zingen in haar eigen taal, een lied dat symbool stond voor moed en kracht terwijl ze zich voorbereidde op haar toekomst in de gevangenis. Haar beslissing om rechten te studeren was moeilijk, omdat recht voor haar niet synoniem stond aan rechtvaardigheid. Hoe kon ze op de dodencel terechtkomen voor iets wat ze niet had gedaan? Ze was de enige vrouwelijke gevangene in Oeganda die universitair onderwijs volgde, en al snel richtte ze een informeel bureau voor rechtshulp op in de dodencel, waar ze medegevangenen en zelfs bewakers voorzag van juridisch advies.

Op 21 januari 2009 heeft het Hooggerechtshof zijn beslissing genomen: de doodstraf en de ophanging als executiemethode bleven gehandhaafd. Echter, het Hof beoordeelde ook dat het langdurig vasthouden van terdoodveroordeelden op Death Row, waar de laatste feitelijke executie in Uganda plaatsvond in maart 2003, als een vorm van marteling werd beschouwd. Vanaf dat moment zou de straf na drie jaar automatisch worden omgezet in levenslang. Een andere ingrijpende verandering was de afschaffing van de verplichte doodstraf voor moord als ongrondwettelijk. Dit betekende dat alle 418 doodstrafzaken opnieuw geopend moesten worden, zodat rechters verzachtende omstandigheden met terugwerkende kracht konden overwegen. In de daaropvolgende jaren werden tientallen gevangenen vrijgelaten, en ongeveer 200 doodstraffen werden omgezet in levenslange gevangenisstraffen, die destijds een duur van 20 jaar betekenden. Op 11 november 2011 verscheen Susan opnieuw voor de rechter, en na een emotionele zitting werd haar straf teruggebracht tot twintig jaar.

Op een regenachtige ochtend in januari 2016 begeleidde een bewaakster Susan naar de uitgang onder een paraplu, nadat ze na zestien jaar vrijgelaten werd vanwege goed gedrag. Enkele maanden later keerde ze kortstondig terug naar de Luzira-gevangenis om daar haar kandidaatsbul in ontvangst te nemen.

Na haar verhaal ontving mevrouw Kigula een daverend applaus, en het publiek kreeg de gelegenheid om vragen te stellen. Na afloop omringden mensen haar om samen op de foto te gaan. Tot slot was het tijd voor wat versnaperingen en nabespreking van dit indrukwekkende verhaal over moed, veerkracht en doorzettingsvermogen.

Vond jij dit interessant? Bekijk wat het Netwerk D&I nog meer te bieden heeft via actueel.

Heb je aan-of-opmerkingen, wil je jouw verhaal kwijt of wil je eens kennismaken? Neem dan contact met ons op via het contactformulier. We blijven graag in gesprek.