Hoogsensitiviteit

Casus

De eerste week van de nieuwe onderwijsperiode is achter de rug. Jasper had veel zin in de nieuwe vakken en een nieuw groepsproject. Aan het einde van de eerste week lijkt zijn energie echter op. Hij weet niet wat hij met het vak E-Marketing aan moet. De docent had verteld over sociale media campagnes, SEO en Google Ads. Toch mist Jasper de overkoepelende gedachte bij dit vak, en wat hij over dit vak de komende periode gaat leren. Welke plaats heeft E-Marketing in de marketing mix? Wanneer is het zinvol om dit in te zetten, en voor wie? Hij blijft maar malen omdat hij de nieuwe informatie niet kan plaatsen in het grotere geheel.

En dan de eerste bijeenkomst met zijn groepje voor het vak Samenwerken. Iris bleef maar lachen en grapjes maken, maar haar ogen lachten niet mee. Zou er iets zijn? En Sam, met wie hij helaas een onvoldoende voor een eerder project kreeg, deed heel vriendelijk. Maar hij trok zijn wenkbrauwen op toen Jasper voorstelde om interviews te houden onder beroepsprofessionals. Later stond hij ook in een hoekje te praten met Michiel. Vindt Sam dat Jasper de zwakke schakel is in het team? Jasper voelt zich gespannen. Hoe komt hij deze periode door? Hij neemt zich voor om hard te werken, en het sporten maar even over te slaan zodat hij extra tijd heeft voor school.

Wat is Hoogsensitiviteit?

Hoogsensitiviteit, of hooggevoeligheid, is een aangeboren eigenschap bij ongeveer 20% van de mensen, en komt ook bij meer dan honderd diersoorten* voor. Deze eigenschap treft evenveel vrouwen als mannen. Het is geen diagnose, functiebeperking of -stoornis.Hoogsensitiviteit staat ook niet in de DSM vermeld.

Een mens met deze eigenschap, een hoogsensitivief persoon (HSP), heeft een gevoeliger zenuwstelsel. Dat is bewezen met fMRI-onderzoek (functionele MRI) een soort van MRI-onderzoek. Hoogsensitieve personen nemen meer en gedetailleerder waar. Informatie van buitenaf wordt diepgaand verwerkt. Aantoonbaar meer hersengebieden zijn bij een HSP betrokken bij de verwerking. Ook de hersengebieden voor diepgaande verwerking blijken actiever. Dit kost veel energie en roept veel spanning op. Dat heeft een intense impact op hoogsensitieve personen.

Eind vorige eeuw onderzocht dokter Elaine Aron als eerste hoogsensitiviteit uitvoerig. Vooral sinds het begin van deze eeuw kreeg deze eigenschap dankzij (internationaal) wetenschappelijk onderzoek meer handen en voeten.

Hoe kan je als begeleider hoogsensitieve studenten ondersteunen?

Er kan sprake zijn van hoogsensitiviteit als een student het volgende gedrag laat zien:

• Wanneer een student meer dan gemiddeld gevoelig lijkt te zijn voor zintuiglijke informatie.
• Een grote mate van empathie vertoont.
• Vaak diep en intensief lijkt na te denken.
• Veel en sterk reflecteert.
• Stressgevoelig is.

Faalangst

Studeren met een hoogsensitief brein kan een uitdaging zijn. Met name door de fase in het diepgaand verwerken van informatie die ‘optimale-optie-ambitie’ wordt genoemd. Dit is het continue streven van het brein om te komen tot een scenario/oplossing die het beste is voor het groepsbelang. Dit kan bijdragen aan perfectionisme en faalangst.

De  energie die het opmerken en verwerken van informatie kost, en een grotere behoefte aan (kwalitatieve) rustmomenten, is soms lastig te verenigen met het studentenleven. Door de manier waarop hun systeem werkt, lopen hoogsensitieve studenten ook een groter risico om burn out-klachten te ontwikkelen.

Sociale context

Sociale factoren horen tot de belangrijkste factoren voor tot overprikkeling in de werkcontext, aldus hoogsensitieve personen zelf. Het gaat dan om:

• een slechte sfeer
• onenigheid met anderen
• onenigheid onder anderen onderling
• weten dat er geroddeld wordt

Dit kost de HSP veel energie die hij/zij anders aan het (studie)werk kan besteden. In de opleidingen bootsen we, ter voorbereiding op het werkveld, de werkcontext zoveel mogelijk na, bijvoorbeeld met groepsprojecten. De genoemde factoren kunnen dan al een rol spelen.

Een HSP kan bij jou als docent/studieloopbaan- of leerteambegeleider aankloppen omdat hij/zij problemen ervaart in het groepswerk.

Wat kun je als docent doen?

• Je kunt bespreken hoe de groepsdynamiek is, en inzichtelijk maken dat dit invloed heeft op de HSP-student.
• Je kunt uitleggen dat deze studenten een focus hebben op sociale signalen. Ook hebben zij de behoefte aan verbinding en harmonie hoog in het vaandel staan.
• Je kunt de student (en de groep) helpen om dit op een goede manier bespreekbaar te maken.
• Geef de student regelmatig positieve feedback. HSP-studenten willen over het algemeen graag weten of ze het goed doen. Zij willen weten wat ze moeten bereiken, niet perse hoe. Wanneer zij ruimte krijgen om zelf het ‘hoe’ te bepalen, komen ze vaak tot verrassend creatieve oplossingen.

Hersteltijd

Door de intensieve manier waarop het hoogsensitieve brein informatie verwerkt, heeft een HSP meer hersteltijd nodig dan een niet HSP. De vergelijking wordt weleens gemaakt een marathonloper versus een sprinter. Een marathonloper gebruikt al zijn energie in een duurloop. Dat betekent dat een grote hoeveelheid energie gedoseerd over een langere afstand wordt ingezet.
Een sprinter levert een piekspanning. Al zijn energie wordt over een korte afstand volledig verbruikt voor een snelle tijd.

Beide topsporters leveren een topprestatie, en beiden hebben daarna hersteltijd nodig. De hersteltijd van de marathonloper lijkt vergelijkbaar met de tijd waarin deze sporter zijn inspanning heeft geleverd. De hersteltijd van de sprinter is aanmerkelijk langer, als je deze vergelijkt met de tijd waarbinnen de prestatie is geleverd.

Een HSP heeft echter de neiging om ‘een marathon te gaan sprinten’, en om na een piekinspanning ook ‘piek te herstellen’, en snel de volgende inspanning te leveren. Dit zorgt ervoor dat zij hun accu te weinig opladen. Daardoor neemt stress toe. Veel hoogsensitieive personen hebben de neiging nog harder te gaan presteren. Dat leidt tot roofbouw en mogelijk overspannenheid of burn-out.

Micropauzes

Wat vooral zorgt voor overprikkeling bij HSP is niet zozeer de complexiteit van taken, als wel het veel moeten schakelen tussen verschillende taken. Een brein dat overprikkeld en gestresst is, heeft moeite met onderscheiden van hoofd- en bijzaken, prioriteiten stellen en met het maken van keuzes.

Is dit het geval bij jouw student?

• Dan kun je als studentbegeleider helpen met het maken van een gezonde planning en taken die in blokken zijn gevat, en waarin voldoende hersteltijd is gewaarborgd.
• Soms betekent dat voorrang geven aan het één, en op een later moment het ander doen.
• Bovenal helpt het om voldoende micropauzes binnen een planning in te lassen. Regelmatige pauzes van enkele minuten kunnen al helpen de stresshormonen te verminderen naar een normaal niveau. Denk aan even naar het toilet gaan, of een paar keer goed ademhalen voor iemand aan een nieuwe taak begint. Dat kan al veel doen en simpele tips die je kunt delen.
• Zijn meer en langere rustpauzes nodig? Wijs de student dan op de aanwezigheid van rustruimtes in de HU-gebouwen, of op de mogelijkheden bij het Science Park een wandeling in de natuur te maken.

Waar kun je de HU-student naar verwijzen?

Een goed inzicht in deze eigenschap en wat nodig is, kan de hoogsensitieve student enorm helpen overeind te blijven. Het Student Support Centre (SSC) biedt de training ‘Krachtig Sensitief’ aan. In deze training van 5 bijeenkomsten (fysiek en online), krijgt de student informatie over wat het betekent om meer dan gemiddeld gevoelig te zijn.
Er wordt dieper ingegaan op thema’s die samenhangen met hoogsensitiviteit, aanverwante eigenschappen, kwaliteiten die samenhangen met hooggevoeligheid, de sociale context en specifiek de studie-/werkcontext. Aan het eind van de training heeft de HSP meer inzicht in deze eigenschap, en handvatten om hoogsensitiviteit als kwaliteit in te zetten.

Meer informatie vind je trainingen & workshops op de website van het SSC.

Vervolg casus

Jasper spreekt aan het eind van de tweede week zijn leerteambegeleider. Hij vertelt dat het blok hem tot nu toe tegenvalt. Jasper besluit in de volgende les E-Marketing de docent te vragen uit te leggen  hoe E-Marketing in de grotere marketingmix is te plaatsen.

Na overleg met zijn leerteambegeleider, die ook docent van Samenwerken is, brengen ze samen de groepsdynamiek ter sprake tijdens een volgend feedbackmoment. Uit dit gesprek blijkt dat Sam het idee van professionals interviewen juist een heel goed plan vindt. Hij geeft ook aan dat hij blij is met Jasper in de groep omdat hij vindt dat Jasper zowel de grote lijn goed in de gaten houdt, als ook oog heeft voor details. Dat vindt hij zelf altijd moeilijk. Buiten de groep heeft Jasper gevraagd hoe het met Iris gaat. Zij was erg blij met zijn oprechte interesse voor haar privé-situatie. Na dit gesprek besluit Iris haar leerteambegeleider in te lichten en contact te zoeken met een studentendecaan voor ondersteuning.

Wat biedt de HU voor begeleiders op het gebied van hoogsensitiviteit?

Wil je meer weten over hoogsensitiviteit om studenten beter te kunnen ondersteunen? Of omdat je de eigenschap misschien herkent en een weg zoekt om goed te kunnen functioneren als hooggevoelige onderwijsprofessional? Neem dan gerust contact op met de trainers van Krachtig Sensitief. Of kijk eens naar:

• Het boek ‘Het hoogsensitieve brein’ van Esther Bergsma waarin zij uitlegt hoe het brein van hoogsensitieve personen (HSP) werkt. In deze video https://youtu.be/S0Vzn10uFnQ bekijk/beluister je een beknopte uitleg daarover.
• Het boek ‘Prikkels bijten niet’ waarin Saskia Klaaysen focust op de ‘hoogsensitieve sensatiezoeker’. De HSP die niet perse gedijt bij rust, maar voortdurend op zoek is naar nieuwe, gevarieerde, complexe en intense sensaties en ervaringen, en bereid is daarvoor risico te nemen.
• Het boek ‘Hoogsensitieve mannen’ van Tom Falkenstein die ingaat op wat deze eigenschap voor mannen betekent in een maatschappij waar gevoeligheid traditioneel gezien aan vrouwen wordt gekoppeld. Het (h)erkennen van deze eigenschap bij mannen is vaak een uitdaging.
• De resultaten van internationaal onderzoek door Esther Bergsma naar de omstandigheden van hoogsensitieve personen op de werkplek: https://hoogsensitief.nl/wp-content/uploads/2019/07/HSP-Werk-internationaal-onderzoek.pdf
• Verschillende websites over dit onderwerp zoals hoogsensitief.nl of www.hspcoachmaaike.nl. Naast informatie over de eigenschap zijn ook veel blogs/artikelen te vinden over diverse onderwerpen in relatie tot hoogsensitiviteit (bijvoorbeeld ‘studeren met een hoogsensitief brein’)
• Het tijdschrift over hoogsensitiviteit: HSP Magazine. Meer informatie hierover vind je op hspmagazine.nl