Door: Remco Coppoolse, Patricia Brouwer, Sander Toby
Uitnodiging
De innovatiekracht in teams lijkt een belangrijk element in het succes van onderwijsinnovaties. We starten een pilot bij een tweetal teams om hen te helpen hun innovatiekracht verder te ontwikkelen en om inzicht te ontwikkelen in de onderliggende patronen en mechanismes die ten grondslag liggen aan de innovatiekracht.
Heb je interesse om de innovatiekracht van je team in kaart te brengen en te versterken, neem dan contact op met:
Sander Toby, Remco Coppoolse of Patricia Brouwer
Versterken van innovatiekracht
In de HU zijn teams centraal gesteld als essentiële actor voor de onderwijskwaliteit. Opleidingsteams ontwikkelen nieuw onderwijs dat programmatisch en flexibel is en aansluit op de behoeften van studenten en professionals voor een ‘leven lang ontwikkelen’. Dat doen ze aan hand van de HU onderwijsvisie en samen met de beroepspraktijk (HU ambitieplan 2026; Kwaliteitsafspraken HU 2020-2024). Een voorspeller voor kwalitatief goed onderwijs is de innovatiekracht van een team en teamleden. het bewust genereren, introduceren en toepassen van nieuwe ideeën in het werk, om het eigen werk, dat van het team of van de organisatie te verbeteren (o.a. Janssen, 2000). Echter, we zien in onze werkpraktijk ook dat teams wisselend succesvol zijn in het realiseren van veranderingen. Kennelijk is de innovatiekracht niet in ieder team hetzelfde of is de innovatiekracht geen constante factor, maar fluctueert deze over de tijd. Om beter inzicht te krijgen in wat de innovatiekracht in teams maakt starten we een pilotstudie. De vertrekvraag van de pilotstudie is ‘hoe kunnen teams worden ondersteund in het versterken van hun innovatiekracht?’
Deze vraag willen we onderzoeken met twee onderwijsteams die in de praktijk werken aan onderwijsinnovatie en die beter willen begrijpen welke patronen en mechanismes hen hierbij helpen en welke juist eerder leiden tot stagnatie in de innovatie. De pilot is een onderdeel van een verkenning tussen TLN, teamcoaches en KC LENI onderzoekers die beter willen begrijpen hoe ze de innovatiekracht van onderwijsteams optimaal kunnen ondersteunen.
Kijkkader
Het model versie 1.0 waarmee we naar het vraagstuk kijken is hieronder weergegeven (vlg. Coppoolse, 2018). Initieel is dit model gebaseerd op wat bekend is uit onderzoek naar innovatiekracht van teams in organisaties en scholen. Oogmerk van de pilot is het telkens aanscherpen en verrijken van het model op basis van ervaringen van en in de twee praktijken. Op deze manier koppelen we theorie aan praktijk en krijgt model versie 2.0 en 3.0 bruikbaarheidswaarde voor teams en praktijken buiten de pilot.
Innovatiekracht van teams in de HU
Teams zijn werkzaam in omgevingen die worden gekenmerkt door snelle veranderingen, onzekerheid, complexiteit en dubbelzinnigheid. Opleidingsteams staan voor de opgave om kwalitatief onderwijs te realiseren. Dit vraagt van het team als geheel, en van de individuen in het team, om innovatiekracht. Voor het vergrote van de innovatiekracht zal het team haar veranderrepertoire moeten aanspreken. Het vermogen adaptief te zijn staat in deze pilot centraal in dit repertoire. Het gaat daarbij enerzijds om het op zoek gaan daar dat wat verbeterd of vernieuwd kan worden in het werk (Klaeijsen, 2015) en anderzijds om het leveren van kwalitatief hoogstaand werk op een efficiënte manier. Het is van belang om een balans te vinden tussen vernieuwen en routines want tijdens vernieuwingen blijft de winkel immers open.
Tenslotte zijn er een aantal condities die van invloed zijn op het veranderrepertoire, zoals de mate van zelforganisatie van het team, sturende principes vanuit de organisatie zoals leiderschap, gezamenlijke onderwijsvisie van het team en, niet onbelangrijk, de ondersteunende diensten om het team heen zoals HR en O&K (zie o.a. praatplaat Brouwer e.a. 2019 in bijlage). Zij faciliteren al dan niet op teamgerichte wijze, de opleidingsteams.
Kleinschalige interventies
De aanpak in de pilot bestaat uit een aantal stappen (zie van Middelkoop, 2020; Brouwer e.a., 2014) die in afstemming nader worden geconcretiseerd. Stap 1 is gezamenlijke analyse van de het vraagstuk of ontwikkelwens van het team rond het veranderrepertoire. Dit resulteert in het formuleren van een gemeenschappelijke doelstelling door het team. De actieonderzoekers ondersteunen de analyse met een teamportret (Brouwer e.a. 2014) waarin de huidige situatie van het team wordt ‘gespiegeld’. Stap 2 is het spiegelen van de huidige situatie. In die stap bespreken de teamleden met de actieonderzoekers het teamportret. Daaraan gekoppeld bedenkt het team (kleinschalige) interventies om de gewenste ontwikkelwens te realiseren. Het team gaat samen met ondersteunende afdelingen en onder begeleiding van de actieonderzoekers aan de slag met de interventies. Stap 3 betreft het terugblikken op de interventies: wat ging er goed en minder goed, en wat is de beleving en ervaring van het team? Op basis van de evaluatie formuleert het team vervolgacties. Stap 4 is het borgen en werken met het nieuwe repertoire. Deze stap wordt ondersteund door een teamcoach zodat het nieuwe handelen een plek krijgt en niet wordt teruggevallen in het oude spoor. De stappen volgen elkaar cyclisch op.
Instrumenten die worden ingezet dienen een dubbel doel: reflectie door en professionalisering van het team en het verzamelen van gegevens. Participatieve onderzoeksmethoden als het biografisch interview (vgl. Kelchtermans, 1993) om teams op een open en navolgbare manier te laten terugkijken op de ontwikkeling van het veranderrepertoire (zie bv. timelinemethode; experience cube) staan centraal. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van instrumenten die reeds worden gebruikt in de HU en/of door teams, zoals de zelforganisatietool (Van Amelsvoort e.a. 2003; Van Amelsvoort & Van Jaarsveld, 2000; Instellingsplan HU 2026; Kwaliteit in hoger onderwijs).
De looptijd van de pilotstudie is een schooljaar en de beoogde startdatum is september 2020.
In onderstaand figuur wordt de pilot visueel weergeven:
Verrijken van het handelingsrepertoire
De innovatiekracht in teams lijkt een belangrijk element in het succes van onderwijsinnovaties. We starten een pilot bij een tweetal teams om de teams te helpen hun innovatiekracht verder te ontwikkelen en om inzicht te ontwikkelen in de onderliggende patronen en mechanismes die ten grondslag liggen aan de innovatiekracht. Je maakt als team gebruik van de expertise en ervaring vanuit onderzoek, advies en coaching. Wat levert de pilot op?
– Je krijgt inzicht in mechanismen en oplossingsrichtingen
– Je leert tools en instrumenten in te zetten om de innovatiekracht te versterken
– Je kunt inzichten en richtingwijzers blijvend toepassen in je werk
Heb je interesse om de innovatiekracht van je team in kaart te brengen en te versterken, neem dan contact op met:
Sander Toby, Remco Coppoolse of Patricia Brouwer.