Kunst en Zorg – 2024/2025

Ingangseisen en studentprofiel
Deze keuzecursus is bedoeld voor studenten van het Instituut voor Verpleegkundige studies en studenten van het domein Gezondheidszorg, die verbreding zoeken binnen hun vak, interesse hebben op creatief vlak en die het uitdagend vinden om kunst en zorg met elkaar te verbinden.

Inhoud cursus
Inleiding en aanleiding
Hou je van theater, muziek maken, tekenen, dansen of zing je graag? En ben je benieuwd hoe je jouw creativiteit mee kan nemen in jouw rol als zorgverlener? Wil je verder kijken dan de standaard interventies? En ben je nieuwsgierig hoe kunst en zorg elkaar kunnen versterken? Pionier dan samen met ons mee in deze keuzecursus.

“Kunst gaat over menselijke waarde: empathie, aandacht en je inleven in een ander. Net als zorg. Daar hoort verwondering bij. Hoe je naar kunst kijkt, zo moet je naar een mens, naar je patiënt kijken. Met een open blik, dan zie je de details die je anders mist. Het zijn waardes die we als beroepsgroep nodig hebben om ons werk goed te doen. Je bewust zijn van het feit dat je kijkt vanuit je eigen context opent je vizier, je kijk op de wereld.” Hans Romijn, internist – Amsterdam UMC (Zorgvisie, 2021).

Kunst in de zorg is goud waard. Dit komt naar voren in de onderzoeken van onze studenten, maar ook uit grootschaliger onderzoek van Movisie, Leyden Academy en Amsterdam UMC (Groot et. al., 2021). Meedoen aan kunstactiviteiten zoals dans, tekenen, muziek, zang, poëzie, theater en beeldende vorming brengt positieve gevoelens teweeg. Het zorgt voor ontspanning, plezier, verbinding, de mogelijkheid om je beperkingen even te vergeten en benaderd te worden vanuit wat je nog wel kunt. Samen creatief bezig zijn leidt ook tot diepgaand contact en brengt persoonlijke en artistieke uitdaging. Bovendien kan kunst een mooie rol spelen bij preventie. Betekenisvolle relaties kunnen als remedie tegen vereenzaming dienen, dans bevordert het lichamelijke en mentale welzijn en de prikkeling activeert en onderhoudt de cognitieve vaardigheden (Groot et. al., 2021).

Hoe werken we?
Binnen deze cursus bewandelen we twee paden. Ten eerste leer je hoe kunst- en culturele interventies bijdragen aan de gezondheid van mensen. Welke rol spelen ze nu al binnen de (forensische) psychiatrie, ouderenzorg, wijkzorg, VGZ en binnen de zorg (voor kinderen) in het ziekenhuis. Wat is de betekenis hiervan voor patiënten en cliënten? Ten tweede leer je door zelf te werken met verschillende kunstdisciplines, je te verplaatsen in de ander en ontwikkel je je empathisch- en creatief vermogen. Een belangrijke kwaliteit binnen de zorg, waarin de patiënt en zijn verhaal centraal staat. Binnen deze cursus word je gestimuleerd om je persoonlijke en professionele blik te verrijken en verbreden.

 Atelier – de werkvormen
Atelier 1 staat in het teken van theoretische verdieping. We staan stil bij de effecten van kunst en cultuur op de gezondheid van mensen. Het concept van positieve gezondheid, ontwikkeld door Machteld Huber, vormt hierbij het uitgangspunt. Belangrijke pijlers hierin zijn het mentaal welbevinden, zingeving en kwaliteit van leven.
In Atelier 2 ontmoeten we docenten en makers die werken op het snijvlak van kunst en gezondheid. Ook bekijken we documentaires die op een inspirerende wijze de waarde van kunst laten zien in de zorg.
In Atelier 3 ga je onder leiding van kunstvakdocenten zelf aan de slag met verschillende kunstdisciplines als muziek, theater, fotografie, literatuur en beeldende Kunst. Je ontwikkelt je creatieve kwaliteiten en leert hoe je deze in kan zetten in je rol als zorgverlener.

Lesdagen en lestijden en verdere organisatie
De cursus wordt aangeboden in blok B en blok D. Het face-to-face deel van de cursus wordt aangeboden op 1 hele studiedag in de week op de donderdag. Per uitzondering zal er een activiteit op een andere dag of in de avonduren worden gepland. Deze dag van 8 uur zal bestaan uit praktische lessen van (gast)docenten en excursies. De lessen worden gegeven op de Hogeschool Utrecht of op locatie bij wijkcultuurhuis Het Wilde Westen in Utrecht.

De overige studie-uren vinden plaats via zelfstudie zelfstandig en in (kleine) leerteams, het werken aan het portfolio en bezoeken van initiatieven rondom kunst en gezondheid (35 SBU). Via de leeromgeving op CANVAS wordt studiemateriaal passend bij het wekelijks thema aangeboden om de face-to-face bijeenkomsten voor te bereiden. Studenten vormen een leerteam waarin, passend bij het thema, kunst literatuur en film- foto materiaal bestudeerd worden en studieopdrachten gemaakt worden. Met het leerteam worden ook eigen presentaties voorbereid.

Leeruitkomsten

• De student is in staat om een verbinding te leggen tussen de betekenis van positieve gezondheid en kunst- en culturele interventies die de gezondheid bevorderen.
• De student heeft kennis van de toepassing van verschillende kunst- en culturele interventies binnen de zorgpraktijk.
• De student is in staat te reflecteren op zijn eigen rol als zorgverlener door middel van creatieve verwerkingsvormen.
• De student kan uitleggen hoe je verbindend interdisciplinair kan samen werken met zorg, welzijn en kunst.
• De student kan door middel van een creatief portfolio laten zien hoe hij/zij de eigen creativiteit kan ontplooien en beroepsmatig kan inbrengen.

 Toetsing

• Toets 1: Portfolio met deelopdrachten
• Toets 2: Groepspresentatie waarin op creatieve wijze een zelfontworpen toepassing van kunst binnen de zorgcontext wordt gepresenteerd.

Kosten en studiemateriaal

• Roman: De avond is ongemak – Marieke Lucas Rijneveld onder voorbehoud
• Reader: Kunst en zorg | Samenstelling: Stanske Lomans & Karin van Pijpen (deze wordt in de loop van de cursus opgebouwd met artikelen etc.)

Procedure
Ongeveer één week voorafgaand aan de startdatum van de cursus zal de CANVAS site voor dat blok gepubliceerd worden. Je ontvangt dan via de mail een uitnodiging om deel te nemen. Na het accepteren van de uitnodiging heb je toegang tot de site.