Nu de coronacrisis voor nog meer leed onder daklozen zorgt, wordt eens temeer duidelijk: de aanpak van dakloosheid moet structureel anders. Dat stelt het aan Staatssecretaris Paul Blokhuis aangeboden advies van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS). Centraal in het advies staat: herstel begint bij een huis. Lia van Doorn, HU-lector Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening, was nauw betrokken bij het opstellen van het advies en is blij met de nieuwe kijk op dakloosheid: “Met wonen als startpunt kom je tot nieuwe oplossingen.”
Het advies neemt het recht op huisvesting als uitgangspunt. Het hebben of behouden van een eigen plek om te wonen zou bij iedere hulpvraag over (dreigende) dakloosheid de norm moeten zijn, als startpunt voor verdere ondersteuning. Een van de aanbevelingen van het advies is dan ook om mensen die hun huur niet kunnen betalen, niet uit huis te zetten. Een goede zaak, vindt Lia van Doorn, die de RVS samen met andere deskundigen adviseerde. “Op een financieel probleem zou een financiële sanctie moeten volgen. Bijvoorbeeld door mensen onder curatele te stellen zodat ze niet meer zelfstandig over hun geld kunnen beschikken en hun huurschulden automatisch worden afbetaald.”
Routes naar de straat
In het advies worden verschillende ‘routes naar de straat’ onderscheiden, waarlangs mensen dakloos kunnen raken. Een ingrijpende gebeurtenis zoals een relatiebreuk of verlies van een baan, het verlaten van een institutie zoals justitiële of GGZ-instelling, huisuitzetting of remigratie; ze kunnen allemaal leiden tot dakloosheid. Elk van de routes biedt concrete aanknopingspunten om dakloosheid te voorkomen en te verminderen. Die routes zijn behulpzaam bij preventie van dakloosheid, aldus Lia, maar we moeten wel continu alert blijven en een vinger aan de pols houden, want routes naar de straat veranderen in de tijd. En er kunnen nieuwe routes ontstaan, bijvoorbeeld bij ouderen die dakloos worden of mensen met medische problemen die op straat belanden.
Coronacrisis
De coronacrisis maakt de urgentie en problematiek rondom dakloosheid extra duidelijk. “Daklozen zijn aangewezen op de openbare ruimte bij het vervullen van hun meest basale behoeften”, stelt Lia. Nu veel openbare ruimten gesloten zijn is dat extra ingewikkeld. Mensen die straatkrant verkopen raken in de ‘anderhalve meter samenleving’ hun plekje voor de ingang van winkels kwijt. Daklozen kunnen nu ook vrijwel nergens naar het toilet omdat openbare gebouwen en horeca gesloten zijn. Daarnaast is er het risico dat daklozen – omdat ze noodgedwongen buiten zijn en hun persoonlijke hygiëne niet in acht kunnen nemen – een coronabesmetting oplopen en het vervolgens ook weer gemakkelijk verspreiden. Lia: “Veel daklozen zijn zich niet bewust van hun recht op huisvesting, dat in de grondwet staat. We zouden graag een training voor daklozen ontwikkelen om hen meer bewust te maken van dit recht en hen te ondersteunen om van dit recht op wonen gebruik te maken.”
Verder onderzoek
Lia ziet mooie aanknopingspunten voor onderzoek van haar lectoraat Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening. Zo zou ze graag de routes naar de straat die in het advies worden genoemd, verder willen verfijnen en aanvullen. Het advies sluit ook goed aan bij de koers van Utrecht en omliggende gemeenten om in te zetten op (combinaties van) gemende woonvormen en het principe van ‘Housing first’. Lia: “Ook hier zouden we meer onderzoek naar willen doen, bijvoorbeeld geïnspireerd op de ‘Pauzewoningen’ die als experiment in Nunspeet zijn geïntroduceerd. Daar krijgen mensen die noodgedwongen in een vakantiehuisje of caravan bivakkeren, twee jaar lang de mogelijkheid om aan hun problemen te werken en vervangende woonruimte te vinden. We zouden – in de geest van ons onderzoek naar Gemengd Wonen – bijvoorbeeld willen experimenteren met campinggasten die bereid zijn om zich als buddy voor deze mensen in te zetten. Daarbij zou het mes aan meerdere kanten kunnen snijden: het ondersteunt daklozen bij hun zelfgekozen (huisvestings)oplossingen, het vermindert de druk op de hulpverlening én het stimuleert het initiatief van mensen om zich in te willen zetten voor anderen.”
In reactie op het de RVS advies stelt het kabinet €200 miljoen extra beschikbaar voor de aanpak van dak- en thuisloosheid in 2020 en 2021.
Lees het advies ‘Herstel begint met een huis. Dakloosheid voorkomen en verminderen‘
Bron: HUOntwikkelt