Vragen en voorbeelden

Met welk ontwikkelingen in de omgeving dien je rekening te houden? Met welke groep van stakeholders kan je deze het beste in kaart brengen? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie/ontwikkelteams)

De omgeving van de opleiding beïnvloedt sterk de duurzame transitierichting. Om deze goed in kaart te brengen, de sensitiviteit te verhogen, is het belangrijk verschillende stakeholders te betrekken en in dialoog met elkaar te gaan.

Voorbeeld: Een suggestie voor de aanpak is om vertegenwoordigers uit bestaande gremia, zoals de Instituutsraad en de beroepenveldcommissie, te vragen samen deze analyse te maken. De verschillende genoemde externe factoren kunnen hierbij een leidraad zijn.

Welke eisen staan er in de HU-kaders op SDG-gebied? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

De belangrijkste HU-kaders in dit verband zijn:

• HU-visie Samen voor de toekomst 
• HU in 2026
• HU in 2026 – implementatiekader
• Kennis- en innovatieagenda Samen Duurzaam (KIA) 4.1

Voorbeeld: In de HU kaders staat onder meer vermeld dat we als organisatie bijdragen aan de SDGs, dat we SDGs integreren in het onderwijs en we studenten opleiden tot change agents.

Welke eisen staan er in de instituuts-en opleidingskaders op het gebied van SDGs/duurzaamheid? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Is er een beleid of visie geformuleerd op instituuts- en/of opleidingsniveau?

Voorbeeld:

Drie benaderingen zijn dominant in de HU: 

• De oplossingsgerichte visie: hierbij wordt een duurzaam ideaal (bijv. SDG’s, Green Deal Duurzame Zorg, Circulaire Economie) centraal gesteld. Studenten leren bij te dragen aan dit ideaal.
• De persoonsgerichte visie: naast de professionele ontwikkeling wordt persoonlijke ontwikkeling benoemd (bijv. wereldburgers). Studenten worden duurzame professionals en burgers. 
• De integrale visie: een duurzame invulling van de professionele rol. Bijvoorbeeld de ‘ecosociaal werker’ waar binnen het sociaal domein over wordt nagedacht. Studenten vullen hun professionele rol in vanuit een integraal duurzaam perspectief.  

Welke voor de beroepsgroep herkenbare waarden zouden centraal moeten staan in de opleiding om aan de SDGs bij te dragen? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Tip: formuleer eerst concrete waarden voor jouw beroepspraktijk die kan je halen uit de omgevingsanalyse, en vertaal deze vervolgens naar de SDGs. De subdoelen/targets en beschrijvingen per SDG zijn te vinden op www.sdgnederland.nl.

Voorbeeld:

IICT heeft een analyse gemaakt van de positieve en negatieve impact van IT –(ontwikkelingen) op de SDG’s, Dit is zichtbaar gemaakt door middel van een infogram, samen met bijbehorende waarden. 

Zo kan IT een positieve bijdrage leveren aan SDG 4 over goed onderwijs, door toegankelijkheid te verhogen, maar kan het een negatief effect hebben op diezelfde SDG door voor afleiding te zorgen.

Naar welke duurzame situatie moet de opleiding bewegen op basis van de omgevingsanalyse? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Gebruik hiervoor de geïdentificeerde toekomstige waarden, eisen en uitdagingen (uit vraag 4.1).

Voorbeeld ICT: Van een huidige situatie waarin de focus op korte termijn, winstmaximalisatie, snel functionaliteit opleveren en directe gebruikers zorgt voor producten die vaak onvoldoende rekening houden met duurzame waarden als privacy, energiegebruik, toegankelijkheid en veiligheid waardoor deze de SDGs schaden. Naar een situatie waarin de focus ligt op lange termijn, meervoudige waarden, kwaliteitsproducten en brede set aan stakeholders waardoor er IT producten komen die wel by design rekening houden met duurzame waarden en zo een positieve bijdragen leveren aan de SDGs.

Voorbeeld economisch domein: De duurzame transitie binnen het economische domein vraagt om een verschuiving van de focus op alleen economische , financiële waarde naar een economie die rekening houdt met economische, ecologische en sociaal maatschappelijke waarde.

Waar staat de opleiding op dit moment als het gaat om duurzame ontwikkeling in het onderwijs? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Doe een globale nulmeting (quick scan) op basis van het SDG-huis. Wat is de stand van zaken in de opleiding in de onderdelen van het SDG-huis? Gebruik hiervoor de tools bij www.sdg-huis.hu.nl 
Of doe een uitgebreidere scan met behulp van de duurzaamheidsmonitor.

Voorbeeld: Gebruik het SDG-huis reflectiecanvas as quick scan. Kleur met een docententeam of een gemengd team (docenten en management) het canvas van het SDG-huis in. Het canvas is een gesprekstool: gesprek dat er over gevoerd wordt is belangrijker dan de kleuren.  
Na de quickscan kun je met behulp van deze kaartenset inzoomen op de onderdelen die veel aandacht nodig hebben en/of de onderdelen waar je zelf het meest invloed op hebt.

Hoe ziet de transitie van de huidige naar de toekomstige situatie eruit? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Wat is er nodig om van de huidige situatie naar de ideale situatie te gaan? Wat is het gat tussen de nulmeting en de toekomstvisie?

Doe dit voor alle onderdelen van het SDG-huis. Dit kan ook per cursus/modulecursus/module/semester binnen een opleiding.

Voorbeeld: IICT werkt aan een integrale benadering waarbij alle onderdelen van het SDG–huis en ecologische, sociale en economische SDGs bij alle studierichtingen voldoende aandacht krijgen.  
Deze transitie vraagt veel aandacht voor draagvlak en bekwaamheid, en vervolgens ook duidelijke richtlijnen. Duurzame integratie wordt bij nieuwe semesterontwikkeling integraal meegenomen, de semestercoördinatoren krijgen hierbij ondersteuning en training. Daarnaast zijn er duurzame sessies/workshops voor docenten en studenten.

Zijn de huidige leeruitkomsten in lijn met de bij de omgevingsanalyse en instituutskader geïdentificeerde waarden en uitdagingen? (Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Analyseer de huidige leeruitkomsten. Veelal zijn duurzame waarden nog geen onderdeel van de leeruitkomsten. Eerste stap is duurzaamheid onderdeel maken van alle leeruitkomsten op hoog abstractie niveau (semester niveau) vervolgens dit concreter invullen per semester in de verschillende cursussen.

Voorbeeld: Na een analyse van de leeruitkomsten van IICT bleek dat bij de meeste onderdelen van de opleiding nog werk te doen was. De duurzame kenmerken van de leeruitkomsten waren nog niet zowel op concreet niveau als op hogere abstractieniveaus geformuleerd.

Welke bestaande leeruitkomsten moeten voorzien worden van aanvullende SDG/duurzame kenmerken? (Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Vaak is het niet nodig een geheel nieuwe leeruitkomst te ontwikkelen, een duurzame toevoeging is voldoende.

Voorbeeld: Vaak is het niet nodig een geheel nieuwe leeruitkomst te ontwikkelen, een duurzame toevoeging is voldoende.

Welke nieuwe leeruitkomsten zijn nodig om deze SDG/duurzame kenmerken te integreren? (Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Soms zit er een te groot gat tussen de beoogde situatie en de huidige waardoor geheel nieuwe leeruitkomsten en bijbehorend onderwijs nodig is. Belangrijk is om een opbouw in complexiteit aan te brengen in de verschillende fasen van de studie.

Voorbeeld nieuwe leeruitkomst ICT: De student laat in een ontwerpfase zien hoe in de verschillende stappen duurzaamheid by design is meegenomen en hoe duurzaamheid terugkomt in de acceptatie- en kwaliteitscriteria.   

Voorbeeld ICT leeruitkomst op verschillende niveaus: In onderstaand voorbeeld worden verschillende duurzame waarden over de jaren heen aangeleerd. In jaar 1 zijn dat er twee, maar de complexiteit neemt toe.  

Niveau 1: Student….rekening gehouden met toegankelijkheid en gegevensbescherming… 

Niveau 2: Student….rekening gehouden met duurzaamheid, inclusiviteit, security.. 

Niveau 3: Student…neemt.. waarde voor de indirecte stakeholder. rekening gehouden met ethische aspecten…. 

Voorbeeld nieuwe leeruitkomsten minor marketing van duurzame oplossingen:

• Student levert met gebruik van een kortcyclische methodiek en nieuwste inzichten m.b.t. consumentengedrag en marketing een gedragsveranderende oplossing voor een duurzaam product of dienst van de opdrachtgever. 
• Student neemt in het proces van waardecreatie de belangen van interne en externe stakeholders mee en zet deze actief in om de gehele waardeketen te activeren. 
• Student toont persoonlijke en professionele groei aan naar het worden van een duurzame professional. 

In hoeverre worden de nieuwe/aangepaste leeruitkomsten toegepast in de huidige cursussen/modules?  (Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Je kunt hierbij een tabel of matrix maken waarbij je leeruitkomsten en de toepassing/dekking in de cursussen tegen elkaar afzet. Bedenk met welke aanpassingen in de bestaande cursussen/modules je een grote bijdrage aan de beoogde leeruitkomsten kunt hebben.

Voorbeeld:

• Fictieve uitkomst matrixanalyse:  
• Deze leeruitkomst komt naar voren in cursussen X, Y, Z.  
• Cursus X gaat niet over energiezuinigheid, wel over toegankelijkheid.  
• In cursus Y en Z is er geen aandacht voor energiezuinigheid noch voor toegankelijkheid.  
• Toevoeging van leeruitkomsten mogelijk door bij ontwerpfase elke stap te voorzien van duurzame kenmerken. 

Welke nieuwe cursus/module cursussen/modules moeten er komen om de nieuwe en aangepast leeruitkomsten voldoende te borgen? (Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Beantwoord deze vraag als de beoogde leeruitkomsten geen dekking hebben in de huidige cursus/module.

Voorbeeld:

Meervoudige Waardecreatie (CE deeltijd, jaar 1):  

Je leert tijdens deze overkoepelende cursus invulling te geven aan de commerciële koers door duurzame waarde te creëren voor zowel de klant, de organisatie als de maatschappij. Dit doe je op basis van analyse van data en onderzoek, gericht op het meten van het daadwerkelijk gedrag van de klant. Je vertaalt deze analyse naar een aanpak en hebt oog voor verschillende belangen. 

Thema’s: 

• Multi stakeholder analyse 
• Waardecreatie binnen de speelruimte van de begroting 
• Systems thinking- Impact 

Welke bestaande cursussen/modules moeten gestopt worden om voldoende ruimte te creëren in het curriculum om de nieuwe en aangepaste leeruitkomsten voldoende te borgen?  (Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Wat zijn de cursussen/modules waarvan de inhoud, competentie set en/of didactiek bevatten die niet aansluiten op de SDGs/duurzaam onderwijs.

Voorbeeld: Onderwijs dat winstmaximalisatie en de onderliggende businessmodellen als enige doel onderwijst is geen duurzaam onderwijs. Studenten leren minder van centrale hoorcolleges en meer van aan de slag te gaan met praktijkopdrachten, daarbij begeleid door docenten.

In hoeverre sluiten de huidige competentieset aan op de set van gekozen duurzame competenties?

Hoe kunnen de huidige competenties worden aangepast om ze beter aan te laten sluiten?

Welke nieuwe competenties moeten worden toegevoegd? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Bekijk de SDG competenties (key competencies for education van UNESCO of een andere gekozen duurzame competentieset) en ga eerst na aan welke al aan bod komen in de leeruitkomsten van het huidige curriculum.  

Het uitgangspunt daarbij is opbouw van de competentieset (skills vaardigheden) over de jaren heen en integratie waar mogelijk.

Voorbeeld:

De SDG competentie –‘toekomstgericht denken’ wordt gekoppeld aan de bestaande competentie pro-actief handelen. Dit gebeurt op de drie verschillende niveaus:  

Niveau 1: ….student herkent zelf problemen op korte termijn… 

Niveau 2: ..student herkent zelf problemen op middellange termijn… 

Niveau 3: …student herkent zelf problemen op de lange termijn…

Voor de ontbrekende competenties: welke bestaande kennis/onderwijs over duurzame competenties kan worden gebruikt om de gaten te vullen? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Er is al veel onderwijs ontwikkeld dat goed aansluit. Soms is een kleine aanpassing voldoende.

Voorbeeld: Kijk op Teams bij de SDG Community (delen lesmateriaal), zoek op recente vakliteratuur, laat je inspireren door andere opleidingen/ hogescholen/ lectoraten, hergebruik dat.

Voor de ontbrekende competenties: welk nieuw onderwijs moet worden ontwikkeld? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Soms is er (nog) geen kennis en/of ondersteunend onderwijs dat goed te gebruiken is om de duurzame competentie te bereiken, dan is het zaak om zelf dit te ontwikkelen.

Voorbeeld: Een zinnige optie is om studenten een opdracht te geven na te denken hoe het onderwijs van de toekomst eruit moet zien.  
Ook kan een docent samen met een lectoraat een onderzoeksvraag uitwerken, of een beursaanvraag doen.

In hoeverre sluit de huidige inhoud van het cursus/module aan op de beoogde nieuwe/aangepaste leeruitkomsten? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Dit is een analyse die je per cursus/module kunt uitvoeren. Welke onderdelen sluiten al aan bij de beoogde leeruitkomsten en waar zitten de gaten?

Voorbeeld: Bij ICT werd een nieuwe leeruitkomst geformuleerd over hoe je IT-beheer zo ecologisch mogelijk doet, rekening houdend met embodied carbon, e-waste en energieverbruik, maar de inhoud van de cursus sloot hier nog niet bij aan.

Welke bestaande inhoud en ondersteunend onderwijs kan worden gebruikt om de gaten te vullen? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Er is al veel onderwijs ontwikkeld dat goed aansluit op de SDGs, kijk op Teams bij de SDG Community HU (delen lesmateriaal), kijk bij andere opleidingen/ hogescholen/ lectoraten, hergebruik dat. Soms is een kleine aanpassing voldoende.

Voorbeeld Master Project Management: De toevoeging van de module missiegedreven project management gaat over het bijdragen aan de SDGs in projecten en is hergebruikt van bestaand materiaal.  

Voorbeeld ICT: Er is bij ICT een ‘SDG-toolbox’ ontwikkeld. Zo is bijvoorbeeld de Business Model Canvas voorzien van een ecologische en sociale toevoeging. De toolbox bevat handzame formats om het gelijk in het onderwijs toe te kunnen passen. De verschillende instrumenten zijn ingedeeld via het landelijke gebruikte indelingskader voor het HBO domein.  

Verzamelde voorbeelden: Er is een Teamsomgeving SDG Community HU Samen Duurzaam, waar goede voorbeelden van duurzaam onderwijs worden verzameld. Het is een rijke inspiratiebron: SDG Community HU- Samen Duurzaam | 3 Delen lesmateriaal – uitwisselen expertise | Microsoft Teams

Voor de geïdentificeerde gaten: welke nieuwe kennis/onderwijs moet worden ontwikkeld? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Soms is er (nog) geen kennis en/of ondersteunend onderwijs dat goed te gebruiken is om de leeruitkomsten te bereiken, dan is het zaak om zelf dit te ontwikkelen. Het kan nodig zijn om de docent eerst op te leiden. Het kan nuttig zijn om te experimenteren met een aparte minor, voordat deze in het hele curriculum wordt geïmplementeerd.

Voorbeeld: Bij IICT wordt gewerkt met het aanbieden van een basistraining voor alle docenten en een waaier een verdiepende mogelijkheden voor docenten om duurzaamheid te integreren in het onderwijs.  
Vanuit het programma transitie duurzaam onderwijs zijn er workshops voor docenten mogelijk en zal er een docenttraining ontwikkeld worden.

Voor de geïdentificeerde gaten: wat in de huidige inhoud moet worden verwijderd? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Dit gaat om zaken die niet meer aansluiten bij de aangepaste en nieuwe ‘SDG’ leeruitkomsten.

Voorbeeld: Verouderde modellen en theorieën waarbij de focus ligt op de korte termijn en het betrekken van een beperkte set aan stakeholders in plaats van over generaties leren heen kijken en ook bijv. de natuur als stakeholder meenemen.

Hoe ondersteun je vanuit het onderzoek het duurzame onderwijs? (Hogeschool hoofddocent/onderzoekers)

Er zijn mogelijkheden om een beursaanvraag te doen om de transitie naar duurzaam onderwijs te onderzoeken. Zoek ook samenwerking met de lectoraten en al actieve onderzoekers in je instituut.

Voorbeeld: Onderzoek dat twee problemen aanpakt die integratie van SDGs in het onderwijs belemmeren: onbekendheid met de SDGs en handelingsverlegenheid over hoe ze een rol te geven in het onderwijs. Wat dit project oplevert is een good-practice van hoe SDGs geïntegreerd kunnen worden in het ICT-onderwijs en inzichten in wat het effect daarvan is op de studenten, docenten en opdrachtgevers. Daarbij wordt een set aan tools gerelateerd aan de beroepstaken en SDGs opgeleverd waarmee andere cursussen/modules de SDGs makkelijker kunnen implementeren. Resultaat: de opleiding heeft concrete handvatten hoe verder de SDGs te integreren en zo betere professionals op te leiden.(Uit: Comeniusaanvraag Joris Gresnigt, 2020). 

Samen met het lectoraat Betekenisvol Digitaal Innoveren en Leren en Innoveren.

In hoeverre is er draagvlak voor een transitie naar duurzaam onderwijs? (Coördinator SDGs/Managementteam)

Het onderwijs van de toekomst vraagt om een andere mindset van docenten en studenten, en om meer samenwerking, binnen de opleiding en tussen opleidingen. Collega’s en studenten kunnen andere inzichten hebben over de toekomst en hoe onderwijs daar een bijdrage in kan leveren. Het is essentieel om met elkaar in gesprek te gaan over de gemeenschappelijke waarden van de opleiding.

Voorbeelden van gespreksmethoden:

• Het goede gesprek. Een methodiek ontwikkeld door het lectoraat normatieve professionalisering, gebaseerd op de methodiek van geweldloze communicatie. 
• Werken met Socionas. Een methodiek om diversiteit in kaart te brengen, die ondersteund wordt door het lectoraat Co-design
• Het socratische gesprek
• Deep Democracy
• Wereldcafe 

Is er voldoende kennis en bekwaamheid bij docenten om de SDGs in het curriculum te integreren? (Coördinator SDGs/Managementteam)

Dit kun je in kaart brengen door middel van enquêtes/polls en gesprekken.

Voorbeeld: Enquêtes en gesprekken met zowel docenten, studenten, MT als opdrachtgevers waarbij er gevraagd wordt naar kennis en bekwaamheid en hoe dit te verbeteren.

Zijn er voldoende middelen en tijd om SDGs te integreren in de opleiding? (Managementteam)

Zonder support vanuit het management van instituut en opleiding is het onmogelijk om duurzaam onderwijs serieus vorm te geven.

Voorbeeld van benodigde middelen: Financiering en tijd voor duurzaamheidcoördinator, voor duurzame opleidingen, en voor gerichte duurzame projecten zoals het maken van een SDG-game of participeren in duurzame consortia. Dossierhouders met tijd voor duurzaamheid bij zowel MT als bij hogeschoolhoofddocenten.

Wat kun je doen om bekwaamheid van docenten te vergroten? (Coördinator SDGs/Managementteam)

Denk aan de vorming van een leernetwerk, docenttraining, begin met een community van enthousiaste stakeholder en bouw van daaruit verder.

Voorbeelden ICT:

• Starten met laagdrempelige inspiratie activiteiten zoals SDG workshops, sessies met goede sprekers, gesprekstafels en ludieke acties om zowel draagvlak als bekwaamheid te verhogen.  
• Samenwerking met gespecialiseerde organisaties op een duurzaam onderwerp zoals Stichting Accessibility, zeker als je zelf de kennis niet in huis hebt.
• Opzetten interne opleiding over duurzaamheid in het onderwijs van jouw domein en een overzicht maken van verdiepende mogelijkheden.

Wat kun je doen om het draagvlak onder docenten te vergroten? (Coördinator SDGs/Managementteam)

Door de voorlopers onder docenten worden de SDGs als vanzelfsprekende doelen beschouwd, maar dat geldt niet voor iedereen. Voer het gesprek over of de inhoud van het onderwijs nog aansluit bij actuele ontwikkelingen.

Voorbeeld stappen:

• Zorg voor borging in het MT en hogeschool hoofddocenten.  
• Vind de koplopers en maak gebruik van hun  energie.
• Praat met teams over de wat duurzaamheid in hun onderwijs betekent, waar ze tegenaan lopen, wat ze graag eerst willen.
  
• Laat zien wat werkt.
• Haak vervolgens de grote groep aan.
• De materialen in SDG-huis denkkader en toolkit en de duurzaamheidsmonitor zijn geschikte middelen om dit gesprek aan te gaan. 

Hoe ontwerpen we een zo rijk mogelijke leeromgeving? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Het ontwerpteam gaat aan de slag met het ontwerpen van interacties tussen studenten en de praktijk in rijke leeromgevingen. Hierbij kunnen een aantal succesfactoren meegenomen worden in het ontwerp. Het helpt om rijke leeromgevingen te zien als een infrastructuur waaraan ontworpen kan worden. Draai aan de knoppen van de verschillende ontwerp perspectieven van leeromgevingen.

Voorbeeld: Leergemeenschappen, (kennis)ecosystemen, fieldlabs, werkplaatsen, living labs, hubs, challenges  en projectonderwijs

Ga na in hoeverre je huidige opdrachtgevers opdrachten verstrekken met een positieve impact. (Managementteam/account managers/praktijkbureau)

Communiceer dat je alleen opdrachten wilt die een positieve impact hebben en ga daarover in gesprek met huidige opdrachtgevers, laat deze ook aangeven wat hun impact is. Laat studenten als change agent de impact onderzoeken en helpen verbeteren.

Voorbeeld wervingstekst voor opdrachtgever: Hogeschool Utrecht ziet duurzaamheid niet alleen als logische keuze, maar als onze verantwoordelijkheid. Voor nu en voor de generaties die na ons komen. We zijn niet alleen duurzaam in onze gebouwen en onze omgang met de omgeving, maar ook in ons onderwijs en onderzoek. De HU heeft zich geconformeerd aan de Sustainable Development Goals van de VN. Daarom zoeken we binnen het projectonderwijs nadrukkelijk de connectie met de SDGs. Voor ons projectonderwijs zijn we op zoek naar opdrachtgevers van projecten met een positieve impact op mens, milieu en maatschappij binnen het domein van de informatie en communicatietechnologie. 

Wat zijn opdrachtgevers die een positieve impact op de SDGs hebben en hoe vormen we daar duurzame relaties mee? (Managementteam/account managers/praktijkbureau)

Kun je overeenkomsten voor langdurige samenwerking aangaan met organisaties met een positieve impact? Kijk naar bijv. BCorp of Duurzaam Bedrijfsleven, NGO’s en overheden; sluit aan bij bestaande netwerken.

Voorbeeld ICT: Structurele samenwerkingsovereenkomst overheidsorganisaties via I-partnerschip, met Stichting Accessibility en de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering.

Hoe zorgen we ervoor dat studenten hun opdrachten op een duurzame manier uitvoeren? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam)

Neem vanaf het begin duurzame aspecten mee in alles wat de student doet, integreer SDG-inhoud en competenties. Sluit aan bij interdisciplinaire praktijkvraagstukken/challenges.

Voorbeeld: Sustainable City Challenge 

In de Sustainable City Challenge werken studenten van HU, UU en ROCMN samen aan oplossingen voor ‘wicked problems’. Dit doen ze volgens de methodiek van challenged based learning en co-design. De  Utrechtse Challenge Alliantie organiseert ook andere challenges.

De Sustainable City Challenge een goed voorbeeld van challenge based learning. Studenten dragen in interprofessionele teams bij aan oplossingen voor real life problemen. Een pressure cooker van een week levert in korte tijd heel veel bruikbare creatieve oplossingen op. 

Voorbeeld: Master Sustainable Business Transitions 

Er wordt veel gebruik gemaakt van challenges die worden aangedragen door het bedrijfsleven. Onderwerpen:

• Supply chain 
• Sustainability standaarden
• Interdisciplinariteit
• Challenge based onderwijs 

Hoe kun je duurzaamheid een onderdeel maken van bestaande leeractiviteiten? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam/docent)

Soms kun je volstaan met (kleine) aanpassingen in bestaande leeractiviteiten.

Voorbeeld: Bij de ontwerpweek van een nieuw project doorlopen studenten via een zogenaamde designsprint de ontwerpfase van een nieuw product. Er zijn vragen over duurzaamheid toegevoegd en er wordt gewerkt met aangepaste modellen, voorzien van duurzaamheidskenmerken. Zo zet je studenten aan het denken over de impact van verschillende ontwerpen op mens, milieu en maatschappij. Hierdoor maken ze duurzame ontwerpkeuzes. De docent bevraagt de studenten tijdens de verschillende fases over gemaakte keuzes en beoordeelt studenten hierop samen met de opdrachtgever. In de ontwikkelgesprekken en bij het terugkijken/reflecteren is er aandacht voor duurzame competenties.

Welke nieuwe leeractiviteiten zijn er nodig om de studenten de gewenste competenties te laten verwerven? (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam/docent)

Het kan ook zijn dat er geheel nieuwe activiteiten nodig zijn om duurzame competenties goed aan te leren, wat voor soort onderwijs past daarbij?

Voorbeeld: Geschikte methodes zijn bijvoorbeeld het socratisch gesprek/moreel beraad/toveren, werken met kaartspellen zoals de envisioning cards en waardenkaarten, wereldcafé, debatten of door serious (SDG) games en werken aan de duurzame competenties.  
Voor het werken met de Inner Development Goals is er door o.a. de UU een praktische toolbox ontwikkeld. Het materiaal is in te zien en te bestellen via www.transitionmakers.nl.

Ga na of cross-overs met andere opleidingen nodig zijn om de competenties te verwerven. (Curriculumcommissie/onderwijs ontwikkelteam/docent)

Werk vanuit maatschappelijke vraagstukken, organiseer interprofessioneel werken.

Voorbeelden: SDG-challenges, inspiratievolle lezingen, duurzame kunstwerken, natuur wandelingen etc.

Aan welke SDGs kan de opleiding het meest bijdragen? Hoe hangen deze samen? Zijn er SDGs waar we nu geen aandacht aan geven, maar wel zouden moeten? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

De SDGs moeten in samenhang worden bekeken. Zorg dat er aandacht is voor ecologische, sociale en economische SDGs.  
Je kunt per opleiding/instituut focus aanbrengen welke de belangrijkste zijn in jouw vakgebied of welke juist extra aandacht nodig hebben.

Voorbeeld: Bij opleidingen in de zorg krijgt de sociale kant vaak meer aandacht, en kan de ecologische en/of economische kant ondergesneeuwd raken. In de ICT is er dan juist weer veel aandacht voor de economische kant, zijn er goede initiatieven op de sociale kant en is er nauwelijks aandacht voor de impact op ecologisch gebied.

Welke eisen staan er in de HBO-(domein)kaders met betrekking tot de SDGs/duurzaamheid? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Kijk naar duurzaamheid in de kaders van koepelorganisaties binnen het eigen domein. Kun je deze vertalen naar je eigen opleidingskaders, als je gebruik maakt van de profileringsruimte van de HU? Of is er actie nodig om de domeinkaders duurzamer te krijgen?

Voorbeeld: Bij HBO-I (overkoepelende organisatie voor IT-opleidingen) stond duurzaamheid niet in de eindtermen. Er is een interventie geweest deze te wijzigen. Vervolgens zijn duurzame eindtermen weer gebruikt als vertaling naar de eigen opleidingskaders.

Wat zijn de meest relevante uitdagingen/ontwikkelingen op economisch, ecologisch en sociaal gebied voor de opleiding? Welke waarden komen naar voren? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Denk bijvoorbeeld aan misstanden in de sector die regelmatig in het nieuws komen of juist positieve ontwikkelingen die in rapporten naar voren komen.

Voorbeeld:

De snelle ontwikkeling van AI is relevant voor vele vakgebieden, met de tegenstelling tussen publieke en commerciële waarden en uitdagingen op het gebied van privacy, veiligheid, energieverbruik en discriminatie.  

Het massale gebruik van social media is een andere trend die grote impact heeft op informatievoorziening en gezondheid.

Wat zijn belangrijke (aankomende) wet- en regelgeving voor de opleiding met betrekking tot de SDGs? En welke waarden en uitdagingen worden hier benoemd? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Uit Nederland en uit de EU komt veel (nieuwe) regelgeving die invloed heeft op de SDGs, zoals eisen op het gebied van milieu of arbeidsomstandigheden.

Voorbeeld:

ICT 

Veel (nieuwe) wetgeving en beleid met eisen op gebieden van toegankelijkheid, energiegebruik, e-waste, security, privacy, AI, interoperabiliteit, discriminatie, transparantie en openheid.  

Economisch domein
Vanaf 2024 Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), wetgeving over o.a. greenwashing en ketenverantwoordelijkheid.

Wat zijn de (aankomende) eisen vanuit het beroepenveld met betrekking tot de SDGs? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Kijk naar functie-eisen in vacatureteksten, en naar sectoranalyses, (trend)rapporten over de beroepsgroep.

Voorbeeld: Bij ICT zijn er veel vacatures op het gebied van toegankelijkheid, privacy en security (ethical hacking) en in de energietransitie. Uit trendrapporten komen nieuwe beroepen naar voren als Ethical Sourcing Manager en AI-Assisted Healthcare Technician. Dit vraagt aanleren van duurzaamheidscompetenties.

Hoe verhouden de eisen vanuit de verschillende externe factoren zich tot elkaar? Waar zit er wrijving? Met wie moet hier het gesprek over aangegaan worden? (Managementteam/Hogeschool hoofddocent/curriculumcommissie)

Soms is er wrijving tussen bijvoorbeeld eisen vanuit de het beroepenveld en wat de opleiding wenselijk acht gezien de impact op de SDGs.

Voorbeeld: Bedrijven geven soms opdrachten aan studenten die een negatieve impact hebben op de SDGs. Bijvoorbeeld het maken van een gokalgoritme door een ICT-student. Deze opdrachten wil IICT niet, en de opleiding gaat het gesprek aan met de opdrachtgever. Hiervoor is een afwegingskader ontwikkeld.  

Studenten krijgen bij IICT de opdracht mee om goed naar de impact van de SDGs te kijken van opdrachten en die zo positief mogelijk te maken.