Co-design brengt partijen met verschillende gezichtspunten, input en competenties bij elkaar om een specifiek probleem aan te pakken. Het lectoraat Co-Design van de HU onderzoekt hoe deze aanpak kan bijdragen aan maatschappelijke vernieuwingen. Het lectoraat is per 1 mei gecontinueerd. Met goede reden, stellen de lectoren: “De diversiteit in de samenleving neemt toe, vraagstukken worden complexer.”
Sinds het lectoraat Co-Design van de HU onderdeel is geworden van het Kenniscentrum Leren en Innoveren, is het zich steeds meer gaan richten op het vermogen van mensen om ontwerpend complexe problemen aan te pakken. Dat was een koerswijziging; eerder richtte het lectoraat zich op het bedenken van ontwerpinterventies. Deze koerswijziging is in de continuering bestendigd, stellen lectoren Anita Cremers en Remko van der Lugt. En dat is nodig, want de complexiteit van de problemen in de samenleving neemt toe. “Voorkom administratielast in ziekenhuizen; maak buitenspelen inclusief; bedenk efficiënte afvalscheiding voor hoogbouw: het zijn steeds vaker socio-technische problemen waar ontwerpers mee te maken krijgen, en die zijn eindeloos complex. Ons lectoraat gaat zich meer richten op hoe je met die complexiteit kan omgaan”, stelt Van der Lugt: “Hoe kunnen we ontwerpers, eindgebruikers en andere stakeholders de kennis, competenties en tools geven om samen tot oplossingen te komen voor complexe, gedeelde problemen?”
Meer mensen eisen een rol op
De toenemende complexiteit bij co-design wordt mede veroorzaakt doordat het aantal stakeholders toeneemt, stelt Cremers. “Wij doen veel onderzoek voor en met de zorg. We zien dat steeds meer mensen daar een rol opeisen bij co-design: verpleegkundigen, fysiotherapeuten, maar ook ICT, het afdelingshoofd, de afdeling inkoop… de vraag is verschoven van: kom met een oplossing voor een probleem – bijvoorbeeld de administratieve last in een ziekenhuis – naar: help ons om samen tot een oplossing te komen. Een goede ontwikkeling. Maar al die stakeholders doen mee vanuit hun eigen perspectief. Co-design ging altijd al over samenwerken, maar ontwerpers hebben nu nog meer handvatten nodig om alle stakeholders efficiënt en effectief bij het proces te kunnen betrekken.”
Inherent inclusief
Een andere reden van de toenemende complexiteit is dat de samenleving diverser is geworden. “Daar moet je rekening mee houden bij co-design: je wilt dat de samenwerkende groep stakeholders de diversiteit van de samenleving weerspiegelt. Als je dat niet doet, loop je het risico dat het eindproduct niet voor iedereen werkt”, aldus Cremers. Daarom richt zij zich de komende jaren op de onderzoekslijn ‘inclusive design’. Van der Lugt: “Iedereen kent wel zo’n fonkelnieuw bedrijfspand of overheidsgebouw, met van die leuk ogende opstapjes waar dan op een later moment een rolstoellift naast moest worden geplaatst. Daar zijn dus niet alle gebruikers gehoord. Dat wil je vóór zijn. Erken eindgebruikers als experts en betrek ze. Co-design moet inherent inclusief zijn. We zijn geneigd om bij complexe problemen de gemiddelde gebruiker als uitgangspunt te nemen, maar daarmee ontken je de diversiteit. Je moet juist álle gebruikers meenemen, wat de uitdaging nog complexer maakt. Dat is een uitdaging waar wij aan gaan werken: hoe krijg je die complexe uitdagingen met co-design toch behapbaar?”
Patronen doorbreken
Waar Cremers inclusiviteit als hoofdthema heeft, concentreert Van der Lugt zich de komende jaren op het verbinden van systemisch denken en ontwerpen. “In sociale situaties zie je vaak patronen ontstaan waar niemand op gestuurd heeft. Een mantelzorger, behandelaar en patiënt bijvoorbeeld hebben een onderlinge dynamiek ontwikkeld die geen van drie wenselijk vindt maar die wel moeilijk is te doorbreken. Hoe kan je daar zicht op krijgen en interventies voor bedenken? Dat gaan we onderzoeken.”
Bruikbaar maken voor anderen
Al met al staat het lectoraat Co-Design de komende jaren voor een flinke opgave, stelt Cremers. “De diversiteit in de samenleving neemt toe, vraagstukken worden complexer. Het is belangrijk dat je iedereen meeneemt en samen tot oplossingen op maat komt. Oplossingen die rekening houden met de specifieke context en gebruikers. Anderzijds ben je op zoek naar onderliggende patronen: je wilt opbrengsten kunnen doorvertalen, je wilt andere designers behoeden voor ontdekte valkuilen en ontwerppatronen kunnen hergebruiken. Ik denk dat ons lectoraat hier een belangrijke rol bij heeft te spelen: niet alleen het vergaren van kennis over co-design, maar deze ook bruikbaar maken voor anderen in een complexer wordende maatschappij.”
Bron: HUOntwikkelt