Asielopvang ongelijk verdeeld | Hu Oekraine

Opvang asielzoekers – Uit data-onderzoek blijkt dat de structurele opvang van asielzoekers ongelijk verdeeld is over Nederland. Veel gemeenten willen er helemaal niet aan. Tim Tensen

Mark Middel – 5 augustus 2022

Bijna dagelijks overnachtten in juli tientallen tot honderden asielzoekers op de grond voor de poorten van het aanmeldcentrum in het Groningse Ter Apel. In het aanmeldcentrum was geen plek en in de rest van het land ook niet altijd genoeg. Met bussen worden mensen al maanden door het hele land gestuurd, van sporthal naar kazerne. Belangrijkste oorzaak van het probleem is het gebrek aan structurele opvang voor asielzoekers in Nederland. De 43.000 bedden in asielzoekerscentra zijn niet toereikend.

De oorlog in Syrië leidde in 2015 en 2016 tot een piek in het aantal asielaanvragen; eind 2015 verbleven er ruim 50.000 asielzoekers in Nederland. Na 2016 werd het voor vluchtelingen moeilijker om Europa te bereiken door de Turkije-deal, waarna Turkije strenger de grenzen ging bewaken. In reactie daarop nam ook het aantal opvangplekken voor asielzoekers in Nederland drastisch af. De eerste jaren was dat geen probleem. Door de reisbeperkingen tijdens de coronapandemie was het voor migranten moeilijk om Nederland te bereiken en waren er relatief weinig asielaanvragen.

Maar dit jaar piekt het aantal asielaanvragen weer. De reisrestricties wegens corona zijn opgeheven en sinds de machtsovername in Afghanistan door de Taliban en de Russische invasie in Oekraïne komen er tienduizenden extra vluchtelingen naar Nederland.

NRC dook in de cijfers en visualiseerde de problemen bij de asielopvang in Nederland. Hoewel het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) pleit voor spreiding van opvangplekken over het hele land, gebeurt dat niet. „We zien dat een aantal regio’s onevenredig veel mensen opvangt en andere regio’s achterblijven”, zegt een woordvoerder. „Daardoor zijn de lasten onevenredig verdeeld.” De crisisnoodopvang – vaak veldbedjes in sporthallen – blijft hier buiten beschouwing omdat die plekken dagelijks wisselen en niet blijvend zijn. Ook de opvang van Oekraïners blijft buiten beschouwing, omdat zij niet in azc’s worden opgevangen.

HET NOORDEN

Vooral de noordelijke provincies vangen veel asielzoekers op, blijkt uit de cijfers. „Het noorden bel je nooit tevergeefs, die steken er met kop en schouders bovenuit”, zegt de COA-woordvoerder. In de provincie Groningen heeft bijna elke gemeente een azc – een unicum. „Dat heeft met Ter Apel te maken”, zegt een woordvoerder van de Veiligheidsregio Groningen. „Wij horen het meteen als daar problemen zijn en tonen onze solidariteit.”

Veel gemeenten in Nederland vangen helemaal niet structureel asielzoekers op. Volgens deze gemeenten is er geen plek voor opvang of ontbreekt draagvlak onder de bevolking, of ze hebben een moeizame relatie met het COA. Bovendien willen gemeenten steeds vaker kunnen kiezen wie ze opvangen: wel gezinnen en kinderen, maar geen alleenstaande mannen. Of: wel Oekraïners, maar geen Jemenieten en Somaliërs.

Er zijn ook gemeenten die al decennialang asielzoekers opvangen. Onlangs heeft de Brabantse gemeente Oisterwijk het azc-contract na 25 jaar verlengd met nog eens dertig jaar. Naast gezinnen vangt Oisterwijk ook alleenstaande mannen op – waar gemeenten vaak huiverig voor zijn, omdat ze overlast verwachten. „Als het aantal asielzoekers afneemt, dan hebben we met Oisterwijk de afspraak gemaakt in het azc ook arbeidsmigranten, studenten of net gescheiden mensen op te vangen”, zegt het COA.

HUISVESTING STATUSHOUDERS

Een ander probleem is dat de asielzoekerscentra vol zitten met statushouders: mensen die eigenlijk al een eigen huis zouden moeten hebben. Dat geldt voor zeker een derde van de azc-bewoners, ruim 15.000 mensen. Gemeenten zijn verplicht hun een woning toe te wijzen. Provincies moeten daarop toezien, maar het is de afgelopen jaren veel te weinig gebeurd. Utrecht en Noord-Holland hebben er moeite mee door de krappe woningmarkt, zeggen zij. Terwijl de provincie Zuid-Holland, die ook met een krappe woningmarkt te maken heeft, de doelstelling wel bijna heeft gehaald. „Wij controleren de gemeenten strenger dan andere provincies”, zegt een woordvoerder.

Onlangs vroeg het kabinet om een versnelling in de huisvesting van statushouders: 7.500 mensen in zes weken. Daarop maakte de gemeente Utrecht bekend vanaf 1 augustus zes weken lang alle sociale huurwoningen toe te wijzen aan statushouders. Landelijk 7.500 mensen huisvesten in zes weken lijkt onhaalbaar, gezien de achterstand die veel provincies nu al hebben.

Het COA verwacht op 1 januari 2023 51.000 opvangplekken nodig te hebben, 8.000 meer dan nu. Maar de komende maanden sluiten ook nog duizenden plekken, waardoor het probleem voorlopig alleen maar groeit.

Kaarten en grafieken: Roos Liefting/Studio NRC. Visualisaties: Tim Tensen

Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/08/05/asielopvang-ongelijk-verdeeld-a4138226