Ontheemding, trauma en een glimp van hoop: Oekraïense fotografes exposeren in Utrecht

21 februari, 06:00 • 4 minuten leestijd

Provincie Utrecht – Een jaar na het begin van de oorlog exposeren fotografes uit Oekraïne hun werk in Utrecht. “De beelden op tv voelen ver weg voor ons, deze tentoonstelling brengt de impact van oorlog op het dagelijks leven dichterbij”, legt FOTODOK-directeur Femke Rotteveel uit.

Whispers and Shouts – Voices of Ukrainian Women Photographers verzamelt verhalen van kunstenaars van Oekraïense oorsprong. En dan specifiek vrouwen. In Nederland zijn ruim 86.000 Oekraïense vluchtelingen. Het overgrote merendeel daarvan is vrouw. “Vooral zij zijn na de inval vertrokken, vaak zijn de mannen achtergebleven om te vechten. Het leven is voor deze vrouwen op een ingrijpende manier veranderd.”

Bij FOTODOK, gevestigd in een oud schoolgebouw in de buurt van de Domtoren, wordt de tentoonstelling op dit moment ingericht. Komende vrijdag, precies een jaar na de inval, is de opening.

De kunstprojecten weerspiegelen de complexiteit van de emoties die de gevluchte vrouwen ervaren door de oorlog. Het gescheiden zijn van thuis en het verliezen van goede vrienden en familie. Of de hereniging met familieleden onder nieuwe omstandigheden. Ook het zoeken naar de eigen wortels en de realiteit van moederschap in oorlogstijd komen aan bod.

Vervreemding en continu alert
“Leven met twee kalenders”, noemt Darina Lyunina het. Ze is een van de exposerende kunstenaars. Haar werk gaat over de vervreemding die ze ervaart. “Je bent hier in Nederland aan de ene kant bezig met de banale dingen van het leven, zoals opstaan, werken of naar school gaan. Intussen ben je voortdurend bezig met de oorlog in Oekraïne. Als je er een bericht over krijgt of de Oekraïense vlag ziet hangen hier, ben je meteen afgeleid. Ik ben continu alert.”

Aan haar zuidelijke Nederlands accent is te horen dat Darina hier al langer is. Ze neemt de kijker mee naar het huishouden van haar ouders in het Limburgse Weert, waar ze als 7-jarige met haar moeder naartoe verhuisde. Vorig jaar kwam ook haar tante met haar kinderen naar Nederland, nadat zij de oorlog waren ontvlucht. Het werk van Darina overdenkt de manier waarop zij zich aanpassen aan de nieuwe situatie en hoe er samen een familie wordt gesmeed.

De in Nederland gevestigde Katia Motyleva presenteert haar project Loss, een ode aan haar zus die ze verloor aan kanker. Het laat zien hoe de oorlog in Oekraïne zich jaren geleden al manifesteerde na de annexatie van de Krim en bezetting van de Donbas. Haar werkt toont bijvoorbeeld de impact op de gezondheidszorg en energievoorziening.

De nasleep van oorlogsmisdaden
Voor haar serie Radiations of War onderzocht Yana Kononova gebieden die worden geterroriseerd door Russische rakketenaanvallen en troepen, of waar andere vijandigheden hebben plaatsgevonden. “Het werk reflecteert het intieme proces van het onder ogen zien en verwerken van pijn, en presenteert tegelijkertijd een nauwgezette documentatie van Russische oorlogsmisdaden en de nasleep daarvan”, vermeldt FOTODOK. “Radiations of War toont zonder pardon de vernietigende energie van de oorlog, en biedt belangrijke context voor de gehele expositie.”

Olena Morozova’s What is the Nature of Violence? brengt reacties op het conflict op sociale media in kaart en drukt haar emoties uit door middel van klei en fotografie. Katja Lesiv sluit met I am de expositie af met een glimp van hoop. Rada is de naam van haar dochter en betekent ‘gelukkig’ in het Oekraïens. “De beelden documenteren gevoelens van aanwezigheid en opluchting, en brengen tegelijkertijd de realiteit van moederschap in oorlogstijd over, zoals geobserveerd tijdens het verblijf in een vreemd land.”

Debaltseve, waar ben je?
In Debaltsevo, Where Are You? onderzoekt Karine Zenja Versluis – Oekraïense, derde generatie – het verhaal van haar grootmoeder, die werd geboren in Debaltseve, in de buurt van Donetsk. Ondanks verschillende obstakels tijdens haar reis naar haar afkomst, bracht de kunstenaar tijd door met drie vrouwen uit Debaltseve wier families gedurende de oorlog ontheemd raakten.

Bron: RTV Utrecht