Alle sociale huurwoningen in Utrecht gaan vanaf 1 augustus gedurende zes weken uitsluitend naar vluchtelingen met een verblijfsvergunning die wachten op een huis. Met die opmerkelijke inhaalslag probeert Utrecht bij te dragen aan een oplossing voor de crisis in de asielopvang.
13 juli 2022, 07:00
Het gaat om 490 statushouders, die in deze korte periode vrijwel allemaal zullen worden gehuisvest. Met die onorthodoxe maatregel hoopt Utrecht zo snel mogelijk aan zijn wettelijke taakstelling voor de huisvesting van statushouders voor dit jaar te voldoen. Ook wordt de achterstand van vorig jaar ingehaald.
‘We kiezen voor de korte klap. Het doet even zeer, maar daarna kunnen we snel weer overgaan naar normaal’, zegt wethouder voor Asiel en Integratie Rachel Streefland (ChristenUnie). ‘Radicale tijden vragen om radicale oplossingen’, aldus haar PvdA-collega Dennis de Vries van Wonen.
Wachttijd is nu elf jaar
Normaliter gaat 70 procent van de vrijkomende corporatiewoningen naar reguliere woningzoekenden en 30 procent naar bijzondere of kwetsbare doelgroepen, waaronder statushouders. Die gebruikelijke verdeling wordt tijdelijk opgeschort. Alleen voor woningzoekenden ‘met hoge nood’ blijven ook in deze periode woningen beschikbaar.
Elke gemeente is verplicht statushouders te huisvesten, maar door het grote tekort aan beschikbare en passende sociale huurwoningen loopt Utrecht flink achter op die taakstelling. De gemeente telde in 2021 ongeveer 46.500 corporatiewoningen. De wachttijd voor zo’n huurwoning is gemiddeld elf jaar.
In de overvolle asielzoekerscentra (azc’s) in het hele land zitten nu ruim 14 duizend statushouders die vaak al jaren wachten op huisvesting. Ze bezetten ongeveer een derde van de totale opvangcapaciteit. Die stagnerende uitstroom is een belangrijke oorzaak voor de huidige crisis in de asielopvang. Daardoor moeten vluchtelingen in het aanmeldcentrum in Ter Apel regelmatig op stoelen of buiten slapen en worden ze van de ene crisisnoodopvang naar de andere gesleept.
‘Alle woningzoekenden zijn ons even lief’
Eind vorige maand deed het kabinet een dringend beroep op gemeenten om nog dit jaar versneld 7.500 statushouders te huisvesten, eventueel ook in tijdelijke huisvesting zoals kantoren of hotels. Utrecht is de eerste grote gemeente die de handschoen oppakt. Maar de twee wethouders willen geen tijdelijke opvang voor deze groep ‘nieuwe Utrechters’.
Streefland: ‘Het gaat om mensen die een herstart willen maken in het leven. Ze moeten zo snel mogelijk inburgeren en een netwerk opbouwen.’ De Vries: ‘Je wilt deze mensen niet steeds van de ene naar de andere locatie slepen.’
Utrecht kiest voor deze aanpak omdat de stad tegelijkertijd extra woningen gaat bouwen voor alle woningzoekenden. In overleg met de woningcorporaties heeft de gemeente besloten om ter bestrijding van de woningnood de komende tweeënhalf jaar 2500 tijdelijke sociale huurwoningen te bouwen: 1.000 in 2023 en 1.500 in 2024. Deze flexwoningen blijven 10 tot 15 jaar staan. ‘Alle woningzoekenden zijn ons even lief’, aldus De Vries.
Scheve gezichten
De bestuurders beseffen dat het besluit om statushouders even voorrang te geven, tot scheve gezichten kan leiden bij andere woningzoekenden. Bij sommigen bestaat toch al het beeld dat ‘vluchtelingen onze woningen inpikken’, erkent Streefland. Maar met deze korte ingreep wordt volgens haar voorkomen dat de sociale huurmarkt het hele jaar last heeft van de wettelijke taakstelling voor de huisvesting van statushouders.
Utrecht doet al veel aan de opvang van asielzoekers. Zo heeft de gemeente een azc, een noodopvang voor vluchtelingen en een crisisnoodopvang. Ook komt er een tijdelijke azc-locatie en worden Oekraïners opgevangen. Alleen met de huisvesting van statushouders schoot de gemeente tot dusver te kort.
‘Met deze ingreep kleurt de rode vlag in één keer weer groen’, aldus Streefland. ‘Utrecht is een gastvrije stad die ook graag haar bijdrage levert om statushouders een plek te geven. Dat we voor deze radicale maatregel kiezen, geeft aan hoe groot de asiel- en wooncrisis zijn.’ Volgens haar collega De Vries is Utrecht de eerste gemeente die de ‘prop in de asielketen’ zo voortvarend en vernieuwend aanpakt: ‘Dit kan een voorbeeld zijn voor andere gemeenten.’