Eerste resultaten van het onderzoek in Houten en interview met Neeltje Spit (onderzoeker) en Willy Lageveen (directeur vanHouten&Co)
1) De vrijwilligers zijn de grote steunpilaren. Ze vervullen vaak de rol van familielid of vriend(in). Tegelijk zit er een grens aan hun draagkracht; zijn ze niet altijd in staat (tijdig) te signaleren; kan de afhankelijkheidsrelatie bredere integratie in de weg staan.
2) De sociaal werkers zijn veelal regisseurs. Nieuwkomers zijn dankbaar voor hun hulp. Maar: integratieproblematiek wordt beperkt geagendeerd in media en op beleidsniveau; hulp is veelal op individueel niveau en niet collectief; voor lange termijn integratie is beperkt inzet en aandacht.
3) Burgerinitiatieven zijn een stimulans en kans. Ze zorgen voor praktische ondersteuning, ontmoeting en belangenbehartiging. Toch: Ontmoetingen zijn veelal incidenteel; facilitering ontbreekt of sluit niet aan; wederkerigheid organiseren kost (meer) tijd en aandacht!
In 2020 wordt het onderzoek herhaald in Overvecht, als onderdeel van een vergelijkende casestudie.
Aanleiding
De toestroom van vluchtelingen naar Europa, die ook in Utrecht merkbaar is, stelt zowel nieuwkomers als de ontvangende samenleving voor de uitdaging om een integratieproces aan te gaan. Sociaal werkers en inwoners (vrijwilligers en bewonersinitiatieven) spelen een rol in het bevorderen van dit integratieproces. Ze krijgen te maken met de complexiteit van het integreren in een nieuwe samenleving en de sociale spanningen die dit kan oproepen. Een andere uitdaging is hun rolverschuiving, waarbij -onder de noemer participatiemaatschappij- een grotere verantwoordelijkheid aan burgers wordt toegedicht.
Onderzoeksvraag
In dit onderzoek behandelen we de vraag hoe sociaal werkers en actieve inwoners het integratieproces van statushouders (mensen met een vluchtelingenachtergrond die een verblijfsvergunning hebben voor 5 jaar) stimuleren.
Doel
Met dit onderzoek beogen we een bijdrage te leveren aan beleidsontwikkeling ter verbetering van het integratieproces en de ondersteuning daarvan. Daarnaast zetten we in op het versterken van professionaliteit en tot slot beogen we bestaand onderzoek aan te vullen en te verdiepen.
Doelgroep
Statushouders, sociaal werkers, bewonersinitiatieven en vrijwilligers
Omschrijving
We vergelijken twee gebieden, de Utrechtse wijk Overvecht en de gemeente Houten, die verschillen in sociale klasse, aanwezige hulpbronnen en etnische concentratie. Door het uitvoeren van diepte-interviews, participerende observatie en focusgroepinterviews onderzoeken we op welke wijze sociaal werkers en actieve burgers de integratie van statushouders stimuleren.
In elk gebied vormt een groep statushouders die samenkomt in het kader van inburgering het uitgangspunt. Naast deze groep van 10 tot 15 statushouders, interviewen we in elk gebied circa 10 sociaal werkers en 5 actieve inwoners of initiatiefnemers, doen we een tiental observaties en 2 focusgroep interviews.
We houden presentaties om bevindingen te delen en gaan tussentijds in gesprek , waar mogelijk samen met -ervaringsdeskundige- statushouders en/of gevestigde Nederlanders die hier open voor staan. Daarnaast publiceren we vanaf 2020 in wetenschappelijke tijdschriften, in de media en presenteren we op diverse conferenties en bijeenkomsten in binnen- en buitenland.
Beoogde resultaten en producten
– 4 wetenschappelijke artikelen in de vorm van een proefschrift
– opinieartikelen op sites als socialevraagstukken.nl en (sociale) media.
– presentaties
Een eerste grof, beschrijvend beeld dat uit het veldonderzoek in Houten naar voren komt :
Vrijwilligers spelen een wezenlijke rol in het integratieproces: de een-op-een contacten met hen worden door statushouders als zeer waardevol beschouwd. Sociaal werkers hebben grotendeels een coördinerende rol: zij sturen vrijwilligers aan, ondersteunen initiatieven en bewaken het integratieproces. Burgerinitiatieven zorgen met name voor praktische ondersteuning en faciliteren ontmoeting tussen statushouders en oorspronkelijke Houtenaren. De rol die statushouders aannemen in dit proces is bescheiden: ze doen wat van hen wordt gevraagd voor zover mogelijk, en zijn dankbaar voor de hulp en aanwezige faciliteiten. Tegelijkertijd ervaren ze moeilijkheden met het vinden van werk, het kunnen volgen van een opleiding, het opbouwen van een sociaal netwerk en het aanleren van de Nederlandse taal.
Data worden momenteel geanalyseerd: voor verdiepende informatie kan contact met de projectleider worden opgenomen. Ook wordt gewerkt aan een literatuur review over de rol van sociaal werkers in de integratie van migranten.
Looptijd
Promotieonderzoek: 2017 – 2022
Veldwerk: 2018 – 2020
Samenwerkingspartners en/of andere direct betrokken organisaties
In Houten, waar afgelopen jaar onderzoek is gedaan, zijn welzijnsorganisatie ‘van Houten&co’ en Vluchtelingenwerk die taallessen organiseert en uitvoert, samenwerkingspartners.
In Overvecht, waar komend jaar onderzoek zal worden gedaan, zijn sociaal makelorganisatie DOCK, buurtteamorganisatie Utrecht, de Wijkraad, het Bewonersplatform en Wijkbureau Overvecht betrokken.
Betrokken (student)onderzoekers
Jamie Hexspoor, student UvH
Naam/contactgegevens van de projectleider
Neeltje Spit
Neeltje.Spit@phd.uvh.nl , 06-52508238
Extra informatie
Mede-auteurs en begeleiders bij het onderzoek zijn Margo Trappenburg en Evelien Tonkens, Universiteit voor Humanistiek