Bijna alle dienstverlening wordt tegenwoordig digitaal aangeboden, zo ook op de Hogeschool Utrecht. Toch kan niet iedereen zomaar mee met deze digitale ontwikkelingen, wat vooral kan gelden bij mensen met een beperking. Helaas wordt er momenteel nog te weinig rekening gehouden met deze doelgroep tijdens het ontwerp en de implementatie van digitale dienstverlening. Vanuit een inclusieve digitaal vaardige samenleving wil de HU dit daarom consequent borgen in haar digitale dienstverlening.
Naam initiatiefnemer: Koen Smit
Project uitgevoerd met: Shanna Govers (Project Manager), Alex Jongman (docent-expert), Suus Honkoop (Onderzoeker), Rick Gevaert (Onderzoeker), Nick Kuiper (Onderzoeker), Juliana Todorova (Onderzoeker), Fabian Hartman (Onderzoeker)
Achtergrond
De huidige samenleving stelt, gelukkig, in toenemende mate eisen aan inclusiviteit en daarbinnen toegankelijkheid. Datzelfde zien we op het gebied van digitale producten en diensten, waarbij gerefereerd wordt naar digitale toegankelijkheid. De HU heeft als ambitie om een inclusieve hogeschool te zijn voor iedereen, dus ook op digitaal vlak. In de afgelopen jaren heeft de HU steeds meer dienstverlening gedigitaliseerd, waarbij digitale toegankelijkheid niet altijd by-design is meegenomen. Dit is belangrijk omdat ruim 4 miljoen Nederlanders (25% van de Nederlandse bevolking) een beperking heeft waardoor ze moeilijkheden ondervinden tijdens het gebruik van deze digitale dienstverlening. (https://www.accessibility.nl/over-toegankelijkheid/voor-wie). De HU heeft als ambitie om haar digitale dienstverlening voor iedereen toegankelijk te ontwerpen, implementeren en onderhouden.
Naast de ambities van de HU speelt ook de (opkomende) wetgeving rondom digitale toegankelijkheid mee. De internationale standaard op dit gebied, de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) (https://www.w3.org/WAI/standards-guidelines/wcag/), is een reeks richtlijnen ontwikkeld door het World Wide Web Consortium (W3C) om de toegankelijkheid van digitale content te verbeteren, met name voor mensen met beperkingen. Er zijn verschillende versies van de WCAG, waarvan de meest recente op het moment versie 2.2 (oktober, 2023) is. Hoewel het geen wettelijke voorschriften zijn wordt de WCAG wereldwijd erkend als standaardrichtlijn voor digitale toegankelijkheid. In Nederland is digitale toegankelijkheid geregeld door de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ). Deze wet vereist dat publieke websites en mobiele apps voldoen aan de toegankelijkheidseisen zoals vastgelegd in de WCAG. Op Europees niveau gaat op 28 juni 2025 de European Accessibility Act in, Dat betekent dat niet alleen de overheid, maar ook andere organisaties en bedrijven binnen Europa zich aan de richtlijnen voor toegankelijkheid moeten gaan houden. Concreet betekent dit dat de WCAG dan op Europees niveau verplicht wordt als standaard.
Doel
Dit project richt zich op een aantal doelstellingen. Allereerst ontwikkelen we een methode voor de HU om te komen tot het systematisch en betrouwbaar meten van digitale toegankelijkheid. Vervolgens wordt er een nulmeting van de digitale toegankelijkheid met deze ontwikkelde methode uitgevoerd om inzichtelijk te maken wat de huidige staat van digitale dienstverlening van de HU momenteel is, denk aan systemen/websites als Canvas, Research Drive of het Ontwikkelportaal. Op basis van deze nulmeting worden concrete verbetervoorstellen geformuleerd die de HU kan overleggen aan de softwareleveranciers of zelf aanpassingen doorvoeren waar nodig. Ten slotte doen we onderzoek naar de impact (negatief en positief) van (aankomende) technologieën op de digitale toegankelijkheid van de digitale dienstverlening van de HU om te bepalen welke ontwikkelingen in ogenschouw genomen moeten worden in de toekomst.
Hoe helpt dit de student en HU medewerker?
Een inclusiever ontwerp en implementatie van digitale dienstverlening binnen de HU helpt iedereen, maar met een nadruk op mensen met een beperking die nu vaak problemen ondervinden met het gebruik van digitale diensten van de HU, door deze beperking(en). Door de ontwikkelprocessen binnen de HU zo in te richten dat de WCAG-richtlijnen rondom digitale toegankelijkheid by-design worden meegenomen kan iedereen! (prettiger) werken met de veelheid aan systemen en websites die de HU kent. Denk bijvoorbeeld aan het werken met beschrijvingen voor schermlezers voor mensen met een cognitieve beperking, het werken met contrasten en kleuren voor slechtzienden en kleurenblinden, de overzichtelijkheid en navigeerbaarheid van de volgorde van content op een pagina voor mensen met ASS of het kunnen manipuleren van bewegende beelden voor mensen met epilepsie of aandacht stoornissen.
Aanpak
Samen met de afdeling IM&ICT van de HU, het instituut ICT, en het lectoraat Betekenisvol Digitaal Innoveren (BDI) ontwerpen we een methode om de digitale toegankelijkheid van een digitale product of dienst van de HU vast te stellen en gebruiken deze vervolgens om de huidige mate van digitale toegankelijkheid vast te stellen in een nulmeting. Dit kan voor een deel automatisch middels specialistische software, maar het andere deel zullen we met gebruikerstesten vaststellen. In dit laatste deel zullen we werken met mensen met een beperking waarmee we zo representatief mogelijk willen zijn voor de HU-community, bestaande uit studenten en HU-collega’s. Denk aan mensen met een visuele, auditieve of cognitieve beperking, motorische beperking en/of neurologische beperking. Ten slotte worden de resultaten van het onderzoek gedeeld met IM&ICT en wordt er gekeken hoe we 1) de methode kunnen borgen in het standaard ontwikkelproces van digitale diensten binnen de HU, 2) gedeeld met (externe) softwareleveranciers om verbeteringen door te voeren en 3) welke technologische ontwikkelingen impactvol (negatief en positief) zijn op digitale toegankelijkheid van digitale dienstverlening van de HU. Dit laatste doen we door een impactanalyse te maken waarin we de belangrijke kernprincipes van de WCAG opwegen tegenover de eigenschappen van de geïdentificeerde technologieën, zijnde: waarneembaarheid, bedienbaarheid, begrijpelijkheid en robuustheid.
Deelbare (tussen)resultaten
De volgende deelresultaten zijn geformuleerd: 1) een methode voor de HU om de digitale toegankelijkheid van een systeem vast te stellen, gebaseerd op de WCAG2.2 richtlijnen, 2) deelrapportages met concrete uitkomsten v.w.b. digitale toegankelijkheid en hoe deze te verbeteren, per systeem of website, 3) een impactanalyse waarin de negatieve en positieve impact van (aankomende) technologieën op digitale toegankelijkheid i.r.t. de digitale dienstverlening van de HU wordt geïdentificeerd, 4) ontwerpprincipes voor de HU, gebaseerd op de uitkomsten van de eerdere deelresultaten, die digitale toegankelijkheid systematisch en gestructureerd borgen in het ontwerp en de implementatie van bestaande en nieuwe digitale dienstverlening van de HU en 5) (wetenschappelijke) publicaties en ander materiaal over de uitkomsten van het onderzoek.
Hulp gevraagd
Er worden in dit project studenten en HU-collega’s, met een beperking, van diverse domeinen gevraagd om te helpen met het testen van de digitale dienstverlening van de HU. Hiermee willen we borgen dat deze systemen zo inclusief en toegankelijk mogelijk worden ontworpen en geïmplementeerd. Daarnaast roepen wij product owners op om in de komende semesters mee te doen met het onderzoek, zodat we een zo volledig mogelijk beeld van de huidige staat van de digitale toegankelijkheid kunnen vaststellen.