Casus
Marie-Louise begeleidt een tweedejaars leerteam. Het is een divers gezelschap dat ook na een aantal bijeenkomsten nog niet echt één team wil worden. Marie-Louise heeft het gevoel dat zij elke keer weer opnieuw iedereen erbij moet betrekken. De teamleden tonen niet echt belangstelling voor elkaar. Volgens Marie-Louise komt dat omdat de interesses een flink eind uit elkaar liggen. Wat kan ze doen om van die losse groepjes meer een team te maken?
Wat verstaan we onder sociale binding?
Er is sprake van sociale binding als we het hebben over contact tussen studenten. Het contact tussen de studenten en docenten wordt academische binding genoemd. Daarnaast kun je ook formele en informele binding onderscheiden. Formele binding vormt zich tijdens activiteiten van de opleiding. Terwijl informele binding gestimuleerd kan worden met het organiseren van activiteiten buiten de opleiding om (Kappe, 2021).
Extra informatie
Iedereen heeft behoefte aan sociaal contact. Sociale behoeften, en de mate waarin we deze kunnen bevredigen, hebben een grote impact op ons (mentale) welzijn. Na eten, drinken, een slaapplaats volgt de sociale behoefte: de behoefte om relaties aan te gaan en gezien te worden, zoals Maslow al in 1943 vaststelde. Ook losse groepjes studenten vervullen die behoefte. Toch willen we dat een leerteam meer is dan een los groepje.
Samen kom je verder
Een belangrijk onderdeel van het leerteam is dat studenten van elkaar leren, kennis en competenties ontwikkelen in diversiteit. Als studenten in contact komen met studenten die anders zijn dan zijzelf, brengt dit nieuwe ideeën en uitdagingen mee. Dat leidt tot betere cognitieve vaardigheden, waaronder kritisch denken en probleemoplossend vermogen, aldus onderzoek (the Century Foundation, 2019).
Bij tweedeling in het leerteam staan studenten minder open om van elkaar te leren. De leerteamcoach is dan de verbindende factor tussen de groepen. Hij/zij moet dan harder aan het werk om ze samen te laten leren.
Wat kun je als leerteamcoach doen om de onderlinge binding te versterken?
Elke relatie begint met elkaar leren kennen. Als je weet met wie je te maken hebt, wat je aan de ander hebt, durf je meer van jezelf te geven in een groep. Je voelt je veilig, er ontstaat een veilig leerklimaat. Hoe kun je daaraan bijdragen?
Oefeningen voor onderlinge kennismaking
Zet kennismakingsoefeningen in als leerteamcoach. Of vraag de studenten zelf een kennismakingwerkvorm voor te bereiden. Zo werk je meteen aan de ontwikkeling van zelfregie van de studenten. Geef wel het doel en de bedoeling aan van de werkvormen. Het doel is kennismaken, maar de bedoeling is van elkaar leren, een fijn team worden en een veilig leerklimaat creëren. Daarbij hoort het besef dat je niet zoveel van elkaar verschilt.
*Over de streep (oefening)
In deze oefening vraag je studenten om ‘over een streep’ te stappen als ze met ja kunnen antwoorden op een vraag. Elke vraag begint met: ‘Loop over de streep als…’.
– Begin met minder persoonlijke vragen zodat de groep gewoon raakt aan het principe.
– Later kan je meer persoonlijke vragen stellen, afgewisseld met luchtigere vragen, zoals:
- Loop over de streep als je huisdieren hebt.
- Loop over de streep als je op kamers woont.
- Loop over de streep als je ouders gescheiden zijn.
- Loop over de streep als je gelovig bent opgevoed.
Een andere oefening vraagt studenten overeenkomsten te vinden en te praten over de verschillen. Laat bijvoorbeeld leden van het leerteam minstens tien overeenkomsten opschrijven.
Je kunt spelen met thema’s, of studenten kunnen zelf vragen bedenken.
Afhankelijk van het doel vraag je door op overeenkomsten, verschillen en/of persoonlijke ontboezemingen.
Oefeningen voor onderlinge samenwerking
Het teamgevoel en de samenwerking worden versterkt door samenwerkingsoefeningen en/of werkvormen voor teambuilding.
*Samen een activiteit uitvoeren
Denk aan samen een toren bouwen van satéprikkers en snoepspekjes. Of samen een schip tekenen met elk teamlid erin als bemanning.
Belangrijk is het nabespreken van deze oefeningen: stel vragen over de samenwerking:
- Wie nam de leiding?
- Wie is de schipper?
- Wie zit in zijn eentje op het achterdek?
- Wie is de dekzwabber?
- Zien we dat terug in het leerteam? En hoe dan?
Je kunt er voor kiezen om de studenten de vragen te laten stellen, of om een student gespreksleider te laten zijn.
Shared mental models (afspraken)
Het is belangrijk elkaar persoonlijk en professioneel leren kennen en te begrijpen. Daarnaast zijn de shared mental models, ofwel de neuzen dezelfde kant op, een voorwaarde voor een goed samenwerkend team.
DO’s
Maak teamafspraken:
- Hoe gaan we hier met elkaar om?
- Wat vinden wij belangrijk?
- Wat maakt een bijeenkomst waardevol?
Regel praktische zaken:
- Hoe communiceren we?
- Maken we een agenda?
- Hebben we een wisselende voorzitter?
- Wat doe je als je niet kunt komen?
- Wat doe je als je niet kunt komen?
Je kunt hier een document, een manifest of een contract van maken. Het voordeel is dat dit ook bij een evaluatiemoment gebruikt kan worden.
Deel je observatie
Wat de leerteambegeleider altijd kan inzetten, is het bespreekbaar maken van de eigen observatie, bijvoorbeeld:
- Het is me opgevallen dat we nog niet echt één team zijn.
- Ik zie verschillende groepjes ontstaan. Hoe zien jullie dat? Wat vinden jullie daarvan?
- Wat zouden de voordelen kunnen zijn als we wel echt één team zijn? Wat hebben we daarvoor nodig?
Durf aan te geven dat je het zelf niet weet. Zo word jij, als coach, meer gelijkwaardig teamlid en maak je hier een gemeenschappelijk ‘probleem’ van. Studenten krijgen zo de kans om hun verantwoordelijkheid te pakken.
Vervolg casus
Marie-Louise besluit om eerst de verwachtingen bespreekbaar te maken. Ze maakt een teamsite voor het leerteam. Hier worden de afspraken genoteerd. Marie-Louise stelt voor om te gaan werken met een wisselende voorzitter. Samen komen ze tot een aantal taken voor de voorzitter, zoals de voorbereiding en uitvoering van een werkvorm om elkaar beter te leren kennen. Inmiddels zijn de leden van het leerteam het erover eens dat ze niet met iedereen bevriend hoeven te zijn, maar dat ze wel moeten kunnen samenwerken en leren.
Extra ondersteuning voor collega’s
Bij TLN zijn er diverse mogelijkheden om extra ondersteuning te krijgen. Mail naar tln@hu.nl met je wens of vraag.
Extra informatie over werkvormen
Bij de community van HU Begeleidt zijn er veel werkvormen die HU Collega’s uit wisselen
https://www.hart-tot-hart.nl/kennismaken/kennismakingsspellen/
https://101werkvormen.nl/
https://101werkvormen.nl/kennismakers/over-de-streep/
Extra theoretische informatie
https://nivoz.nl/nl/diversiteit-als-grondstof-voor-kwaliteitsvol-onderwijs-over-verschillen-erkennen-ben
https://tcf.org/content/report/how-racially-diverse-schools-and-classrooms-can-benefit-all-students/?agreed=1&session=1&agreed=1&agreed=1