Casus
In de klas ontstaat een pittige woordenwisseling tussen twee studenten. De ene student is een fel voorstander van vaccineren. Hij vindt dat de overheid vaccineren moet verplichten. Een studente komt hiertegen in het verweer. Ze vindt dat een vaccinatieverplichting heel gevaarlijk. Zoiets hoort bij een dictatuur en niet in een democratie, vindt zij.
‘Waarom moeten mensen ziek worden omdat anderen niet willen vaccineren?’, schreeuwt de andere student. Binnen korte tijd ontspoort het gesprek. De studenten staan tegenover elkaar. Het is duidelijk dat ze langs elkaar heen praten en elkaar niet verstaan. In de klas heerst inmiddels onrust.
Wat verstaan we onder gevoelige kwesties?
De maatschappij polariseert. Tegenstellingen worden steeds scherper en mensen staan regelmatig lijnrecht tegenover elkaar. Het verdragen van ‘de ander’ is soms ver te zoeken. Met het project ‘Gevoelige kwesties bespreken in de klas’beogen we mensen met elkaar te verbinden en verdraagzaamheid te cultiveren.
Belangrijke vragen voor docenten die met gevoelige kwesties te maken krijgen, zijn:
- Hoe ga je als docent om met deze realiteit?
- Hoe geef je ruimte en richting aan discussies?
- Hoe ga je om met polariserende en ingewikkelde situaties?
- Hoe zorg je dat alle studenten zich veilig voelen om hun mening te geven?
- Hoe onderzoek en bespreek je de waarheidsduiding van verschillende bronnen?
- Hoe zorg je voor een balans tussen je persoonlijke en professionele opvattingen?
Identiteit
Gevoelige kwesties liggen niet zomaar gevoelig. Dit komt omdat ze meestal ten diepste verbonden zijn met onze identiteit. Het is een grote uitdaging, en tegelijkertijd een ongelofelijk belangrijke kwaliteit, om vanuit gelijkwaardigheid met een ander in gesprek te gaan. Zeker als die ander de wereld fundamenteel anders beziet. Of er een kijk op nahoudt die je misschien als ‘onjuist’ of ‘verwerpelijk’ beschouwt.
Het onderwijs van de toekomst legt nadruk op het leren omgaan en positief waarderen van deze verschillen. De maatschappij en werkgevers hechten hier steeds meer belang aan.
Gevoelige kwesties bespreken in de klas vraagt iets van docenten en studenten. Het vraagt de nodige training om een open houding te ontwikkelen. Dat zorgt voor de juiste voorwaarden voor een goed en duurzaam gesprek over gevoelige kwesties.
Extra informatie: Doel van het project
Het doel van het project ‘Gevoelige kwesties bespreken in de klas’ is drieledig. Het project streeft naar wederzijds begrip, kennisdeling, professionalisering.
- Wederzijds begrip
Het betreft hier het creëren van wederzijds begrip tussen studenten en docenten, en hun bereidheid om van elkaar te leren. Bij de confrontatie met andersdenkenden gaat het dan om vragen als: ‘Wie zijn wij? En hoe gaan wij om met anderen die een fundamenteel ander beeld hebben van wie ‘wij’ zijn? - Kennisdeling
Er is binnen de HU-instituten en diensten veel kennis over diversiteit, inclusie en het omgaan met polarisatie. Het project brengt deze kennis samen, en laat docenten en studenten kennis met elkaar uitwisselen. - Professionalisering
Het project sluit aan bij bestaande expertise. Daarnaast worden meer activiteiten ontwikkeld, en producten voor professionalisering en deskundigheid van HU-docenten en studenten. Denk aan kennisontwikkeling, vaardigheden én houdingen op het gebied van bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting, geweldloze communicatie, openheid naar diversiteit en gelijkwaardigheid, en deep democracy.
Als je er niet uitkomt of met iemand wil sparren over de beste aanpak kan je ook contact opnemen met een vertrouwenspersoon. Dat kan laagdrempelig zonder dat iemand daar verder van weet. Je kan ook de student verwijzen naar een vertrouwenspersoon. Overzicht vertrouwenspersonen (hu.nl)
Hoe kan je als begeleider ondersteuner met gevoelige kwesties?
DO’S
Bij het bespreken van een gevoelige kwestie kan de begeleider verschillende dingen doen. Dat begint bij het besef van de eigen oordelen en behoeftes. Zijn er wellicht ‘heilige huisjes’ die voor jou lastig zijn om te bespreken? Het is nogal een verschil of een gevoelige kwestie spontaan aan de orde komt in de klas, of dat de begeleider hiermee doelmatig aan de slag gaat.
- Gespreksvormen inzetten
In beide gevallen kunnen speciale gespreksvormen in de klas worden ingezet, zoals die gebruikt worden in methodes als Deep Democracy en socratische dialoog. Deze gespreksvormen trainen op verschillende vaardigheden en houdingen. Bijvoorbeeld, het eigen standpunt tijdelijk opschorten, of andere standpunten positief waarderen. Komt een gevoelige kwestie onverwacht aan de orde in de klas, geef dan voldoende ruimte aan de emoties en opvattingen. - Time-out inlassen
Lopen de gemoederen te veel op en gaat een groepsgesprek ten koste van de veiligheid? Ten alle tijden kan de begeleider een time-out inlassen. Tijdens deze interventie kun je samen de ‘spelregels’ vaststellen zodat iedereen een prettig gesprek kan voeren. De kern is het gesprek op zo’n manier te voeren dat er van elkaar geleerd wordt. Centrale vraag: Wat is daarvoor nodig? - Evaluatie
Na de voorzetting van het gesprek is het cruciaal af te sluiten met een evaluatie. Hoe hebben de deelnemers het gesprek ervaren? Wat ging goed en wat kan beter?
Vervolg casus
De docent onderbreekt de woordenstrijd en neemt een time-out. De docent gaat vervolgens in gesprek met de studenten over ‘Hoe voeren we met elkaar het gesprek?’ Willen we elkaar steeds onderbreken en stem verheffen? Uiteraard heeft iedereen recht op zijn of haar eigen mening. Het mag er ook best pittig aan toe gaan. Maar als we er werkelijk voor openstaan om te leren van elkaar, en van andere meningen, is het wenselijk naar elkaar te luisteren. Laat de ander uitspreken, en spreek de verwachting uit over wat een fijne manier is om een gesprek te voeren. Hierna bespreekt de docent genuanceerd met de klas over drang en dwang bij vaccineren. Verschillende argumenten passeren de revue. De studenten worden het niet eens met elkaar, maar aan het einde van de les hebben ze zich wel verplaatst in elkaars standpunt. Tijdens de evaluatie zeggen de twee studenten elkaar, ondanks het meningsverschil, iets beter te begrijpen.
Extra ondersteuning voor de docent
Via TLN wordt een training gevoelige kwesties in de klas aangeboden. Bekijk de website tln.hu.nl of mail tln@hu.nl
Links
https://husite.nl/diversiteit-en-inclusie/wie-zijn-wij-copy/initiatieven/