Eenzaamheid

Casus

M is een eerstejaars studente die weinig aansluiting bij klasgenoten lijkt te hebben. Ze is wat teruggetrokken en maakt weinig contact tijdens de lessen. In het kennismakingsgesprek met de begeleider vertelt ze dat haar draai niet kan vinden in het studentenleven. M kent weinig mensen, en oude vriendinnen hebben nauwelijks nog tijd voor haar. Familie zegt dat de studententijd een geweldig leuke tijd is, maar M vindt het tegenvallen. Ze voelt zich alleen.

Wat verstaan we onder eenzaamheid?

Eenzaamheid is je niet verbonden voelen. Iemand ervaart dan een gemis aan een hechte en emotionele band met anderen. Eenzaamheid is een subjectieve ervaring en daarmee voor iedereen anders. Het gaat hierbij vaak niet om de hoeveelheid vrienden die iemand heeft, maar om de kwaliteit van de sociale relaties.

Bij het ervaren van eenzaamheid is er vaak een verschil tussen de verwachtingen die een persoon heeft van sociale relaties en de daadwerkelijke beleving van de sociale relaties.

Emotionele eenzaamheid

Bij emotionele eenzaamheid ervaart iemand een sterk gemis van een intieme en hechte relatie.

Sociale eenzaamheid

Bij sociaal eenzaamheid mist iemand betekenisvolle relaties met een groep mensen zoals medestudenten, collega’s, of mensen met dezelfde belangstelling.

Extra informatie

Veel studenten voelen zich eenzaam (RIVM-onderzoek e.a. 2021). Het merendeel van de ondervraagde studenten geeft aan dat de coronacrisis gevoelens van eenzaamheid heeft versterkt. Tevens bestaat er een verband tussen het ervaren van een gebrek aan sociale steun bij studenten en de kans op psychische klachten.

Mogelijke oorzaken van eenzaamheid onder studenten:

Student gaan door een nieuwe leeftijdsfase heen, ofwel een transitiefase. Daarbij spelen de volgende processen een grote rol:

• Verlies of aanpassing van vertrouwde relaties.
• Het opbouwen van nieuwe relaties in een nieuwe stad of in een nieuw land.
• Ontwikkelen van zelfstandigheid en zelfredzaamheid met nieuwe verantwoordelijkheden.

Daarbij kunnen de volgende factoren leiden tot eenzaamheid:

• Een beperkt sociaal netwerk hebben.
• Het wegvallen van sociale relaties.
• Persoonlijke kenmerken, zoals weinig zelfvertrouwen hebben, verlegen zijn en minder beschikken over sociale vaardigheden.

Hoe kan je als begeleider ondersteunen bij eenzaamheid?

Er zijn verschillende signalen die kunnen wijzen op eenzaamheid:

• teruggetrokken gedrag
• afwezigheid
• weinig contact maken
• verslechterde zelfzorg
• een ongelukkige indruk maken

Deze signalen kunnen natuurlijk ook wijzen op andere problematiek.

DO! Ga in gesprek met de student

De beste manier om te achterhalen of er sprake is van eenzaamheid is in gesprek gaan met de student. Doe dit met een open, nieuwsgierige en oprechte houding. Eenzaamheid hoort soms bij het leven. Het gaat erom of de student er last van heeft en of het de studievoortgang belemmert.

Bespreek in het (persoonlijke) gesprek met de student het volgende:

• Hoe het met de student gaat.
• Heeft de student een sociaal netwerk, zowel online als offline contacten.
• Stel vragen over de woonsituatie, het contact met huisgenoten en interesses in de vrije tijd (sporten/interesses), vriendschappen en gevoelens van eenzaamheid
• Heeft de student een veranderwens.
• Maak het onderwerp eenzaamheid bespreekbaar in een leerteam en denk samen wat er voor een student aan mogelijkheden zijn.

Krijg je als begeleider de indruk dat er meer speelt dan eenzaamheid? Bij somberheid en angstklachten, kun je adviseren verder hulp te zoeken, binnen of buiten de HU.
Je kan dan verwijzen naar de decaan of naar de huisarts.

DO! Hou contact met de student

Verwijzing of niet, probeer contact te houden met studenten. Docenten kunnen bijvoorbeeld na de les even ‘blijven hangen’ om voor wie wil 10 minuten na te praten. Ook kun je als begeleider een afwezige student mailen en vragen waarom was hij/zij er niet en of hij/zij er de volgende keer weer bij is.

DO’s!

Vervolg casus:

*De begeleider bespreekt met A dat je alleen of eenzaam voelen vaak voorkomt bij een nieuwe start. Er wordt niet altijd over gesproken uit schaamte, maar praten helpt.

*De begeleider stelt zich open en geïnteresseerd op en stelt voor samen uit te zoeken wat haar kan helpen om zich beter te voelen. Ze exploreren samen mogelijkheden in het sociale netwerk.

*De begeleider adviseert A eens een kijkje te nemen bij de studievereniging en zich bij de studentenvoetbalclub aan te melden. In haar vroegere woonplaats voetbalde A graag.

*De begeleider bekijkt verder samen met A een aantal sites zoals frissegedachten.nl en vraagt wat kan helpen in de klas om meer in contact te komen met klasgenoten.

*Ze spreken af dat A vaker met de begeleider kan afspreken en dat de begeleider ook nog eens een mailtje stuurt om te horen hoe het gaat.

Extra ondersteuning

Als een studenten nog extra steun en aandacht nodig heeft dan zijn er extern ook mogelijkheden. Van iemand die genoeg tijd heeft om naar te luisteren. Iemand die een extra steuntje in de rug kan geven.

In dat geval kan de student, naast contact met je slb’er of leerteambegeleider, een beroep doen op een oud-docent van de HU. Deze heeft tijd voor de student en kan ondersteunen met persoonlijke aandacht.

Deze oud-docenten blijven graag betrokken bij de HU en de studenten van de HU; ze zijn allen lid van de vereniging van oud-medewerkers, Oud Goud, en ze hebben vanuit die vereniging zelf het initiatief genomen voor deze vrijwillige ondersteuning van HU-studenten.

Job Krijgsman is vanuit de vereniging Oud Goud contactpersoon voor deze extra ondersteuning. Hij nodigt je na aanmelding eerst uit voor een (online) intakegesprek en zoekt op basis daarvan een goede match voor jou.

Extra informatie:

• Extra ondersteuning voor de student in de HU; zie HU Helpt.
• Extra ondersteuning voor de docent: online training Humanitas, Eentegeneenzaamheid.nl boeken en trainingsaanbod van Jeanette Rijks.
• nl, join-us.nu, @Ease chatten en gesprekken met vrijwilligers en zorgprofessionals over o.a. eenzaamheid, voor jongeren tot 25 jaar, Frissegedachtes.nl (chatplatform, koppeling aan een mede-student, evenementen), Sensoor De Luisterlijn: Luisterend oor/goed gesprek/advies bij psychosociale en psychische problemen. 7 x 24 uur bereikbaar (anoniem; telefonisch, chat, e-mail)

Geraadpleegde bronnen:

• RIVM, Trimbos-instituut en GGD GHOR Nederland, Monitor Mentale gezondheid en middelengebruik
• 2021, deelrapport 1 Mentale gezondheid van studenten in het hoger onderwijs (2021)
• Bronswijk, S. van, Maastrichtuniversity.nl, (“Eenzaam maar niet alleen.”)
• Lodder, G., Tilburguniversity.nl (o.a. “Sociaal leven na Corona: de draad oppakken zal wel even wennen worden.”)