Casus
B is weinig aanwezig in de lessen. Als hij er is, wekt hij de indruk dat het slecht met hem gaat. B is somber, doet negatieve uitspraken en zegt heel slecht en weinig te slapen. Een klasgenoot vertelt aan de begeleider dat B heeft gezegd het leven niet meer te zien zitten. Wat hem betreft, kan het net zo goed afgelopen zijn.
Wat verstaan we onder suïcide signalen en suïcidaal gedrag?
Suïcide signalen zijn niet altijd goed te herkennen, omdat ze niet altijd als zodanig worden geuit. Kenmerken van zorgelijk gedrag bij een HU-student zijn:
- somberheid
- sterke stemmingswisselingen
- erg prikkelbaar en agressief
- snel huilen
- nergens meer interesse in hebben
- terugtrekken
- verwaarlozing
- veel drank en/of drugs gebruiken
- verslechterde prestaties
Don’t!
Soms zijn de signalen duidelijker zoals bij uitspraken als: ‘Ik wil er niet meer zijn,’ en ‘Ik ben anderen alleen maar tot last.’ Negeer zo’n uitspraak niet. Ga erop in en vraag wat diegene bedoelt.
Suïcidaal gedrag kan gezien worden als een manier om een oplossing te zoeken voor ondraaglijke pijn en onoplosbare problemen. Suïcidaal gedrag bestaat niet alleen uit handelingen, maar ook uit gedachten. We spreken van suïcidaal gedrag als iemand:
- Gedachten heeft over zelfdoding, en/of
- De intentie heeft zichzelf te doden, en/of
- Bezig is met het voorbereiden van zelfdoding, en/of
- Een poging doet om zichzelf te doden
Extra informatie over suïcidaal gedrag
- Iemand met suïcidaal gedrag lijkt het eigen leven te willen beëindigen. Vaak is er vooral de behoefte om met ondraaglijke ervaringen, gevoelens of emoties om te kunnen gaan.
- De bedoeling van suïcidaal gedrag kan per persoon verschillen. Sommige mensen willen echt stoppen met leven, anderen willen niet meer verder leven op de manier zoals ze dat nu doen. Weer anderen willen vooral bereiken dat er naar hen wordt geluisterd.
- Suïcidaal gedrag kan ook een uitdrukking zijn van de wens om te ontsnappen aan een moeilijk te verdragen situatie (waarbij niet voor de dood wordt gekozen).
Hoe kan je als begeleider ondersteunen bij suïcide signalen?
Vanzelfsprekend is het van belang alle signalen serieus te nemen en de student door te verwijzen om uit te zoeken wat de onderliggende reden van de signalen is.
DO’s en Don’ts!
- * Zorg dat jij en teamgenoten op de hoogte zijn van de Handelingswijzer Zorgwekkend gedrag van de HU: HU22.074 HandelingswijzerZG.NED_C3-LR3.pdf
- Maak contact met de student en ga het gesprek aan.
- Onderzoek de signalen die je herkent.
- Blijf rolvast, ga niet te ver in betrokkenheid: je signaleert en verwijst door, je hoeft het niet op te lossen.
- Betrek belangrijke anderen als dat mogelijk is zoals ouders, een vriend(in), partner.
- Beloof geen geheimhouding, maar hulp in meedenken wat de student nodig heeft.
- Realiseer je dat praten over zelfmoordgedachten de eerste stap is naar oplossingen. Het vermindert de druk bij de student en het gevoel er alleen voor staan.
Hoe ga je het gesprek aan?
- Kijk vooraf naar do’s and don’ts voor een gesprek met een student. Deze staan ook voor onderwijsmedewerkers beschreven op: Suïcidepreventie in het onderwijs | 113 Zelfmoordpreventie.
- Betrek een collega uit de opleiding en een HU-medewerker zoals in de handelingswijzer staat vermeld. Zij kunnen eventueel aanschuiven bij het gesprek, of je kunt in ieder geval tussentijds of naderhand met hen overleggen.
- Zorg als begeleider goed voor jezelf. Je doet al veel door er voor de ander te zijn. Het is goed om dat te beseffen.
Vervolg casus
De begeleider vraagt B op school mee te komen voor een gesprek. Hij uit zijn zorgen over B en wil graag horen hoe het met hem gaat. Hij onderzoekt de signalen in het gesprek en gaat na of er gedachten zijn aan de dood en of B zelfmoordgedachten heeft. Dat is inderdaad het geval. De begeleider geeft B vertrouwen dat hij mee gaat denken, maar neemt niet de verantwoordelijkheid over. Hij stelt voor hulp te vragen en samen te bellen met de huisarts van B. Daar kan hij dezelfde middag langskomen. De begeleider bespreekt wie uit B’s netwerk mee kan gaan. De volgende dag informeert de begeleider hoe het met B gaat, en of de afspraak met de huisarts plaats heeft gehad. De begeleider benoemt dat het verdere contact via de huisarts gaat, maar dat B altijd welkom is als hij behoefte heeft aan een luisterend oor.
Extra informatie:
- Voor HU medewerkers: Alle te nemen stappen zijn duidelijk beschreven in de Handelingswijzer zorgwekkend gedrag van de HU (september 2022).
- Voor de student: Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem: chat via 113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113 113 Zelfmoordpreventie blijft ook bereikbaar via 0900-0113
- 113.nl: veel informatie op deze site, bijvoorbeeld veiligheidsplan opstellen met de student en trainingsmogelijkheden: gatekeeperstraining.
- De HU Biedt online e-trainingen aan waar de student met eigen inlog aan mee kan doen.
- Hou ook de agenda voor HU Begeleidt in de gaten voor trainingen suicide-preventie.