Casus
Rob is een derdejaarsstudent. Hij heeft de eerste jaren van zijn studie goede resultaten behaald. Dit studiejaar stagneert zijn studievoortgang. Zijn cijfers zijn aanzienlijk lager en hij komt geregeld niet opdagen bij de lessen. De leerteambegeleider gaat met hem in gesprek. Tijdens dit gesprek blijkt dat er mogelijk sprake is van verslavingsproblematiek. Rob schaamt zich ervoor om dit te benoemen, maar laat blijken dat hij veel alcohol drinkt en gokt. Hij merkt dat dit een slechte invloed heeft op zijn studie. Hoe hij moet stoppen, weet hij niet.
Wat verstaan we onder verslaving?
Bij een verslaving is iemand de controle kwijt over het gebruik van een bepaald middel of gedrag. Een ander woord voor verslaving is afhankelijkheid. Bij verslaving kan je denken aan bepaalde middelen zoals tabak, alcohol of drugs. Maar je kunt ook verslaafd raken aan bijvoorbeeld gokken of eten. Vergeleken met leeftijdsgenoten die niet studeren of de bevolking in zijn geheel, drinken studenten meer alcohol en ze gebruiken meer drugs, vooral cannabis en XTC (Trimbos, 2021)
Zowel studenten als docenten kunnen op diverse manieren te maken hebben (gehad) met verslaving. Het is van belang dat dit onderwerp besproken kan worden. Mensen met een achtergrond in de verslaving van henzelf en/of van hun familieleden of vrienden, worden hier soms dagelijks mee geconfronteerd. Dit kan (ernstige) gevolgen hebben. Het is belangrijk om te kijken naar de effecten van verslaving op een persoon en op diens professie.
Hoe kan je als begeleider bij verslavingsproblematiek ondersteuning bieden?
DO’s
Ga in gesprek
Vertelt een student dat hij/zij wellicht kampt met een verslaving? Probeer in gesprek te gaan met de student. Voer het gesprek in vertrouwen en zonder oordeel. Bij verslavingsproblematiek speelt (zelf)stigma soms een grote rol. Het is belangrijk dat een begeleider ruimte biedt voor openheid.
Win advies in
De begeleider kan advies vragen aan een ervaringsdeskundige collega. Binnen het Instituut voor Social Work is er expertise op dit gebied. De begeleider bespreekt in hoeverre de persoonlijke situatie van invloed is op de studie, en denkt met de student na over mogelijke handvatten.
Verwijs door
Is er sprake van ernstige verslavingsproblematiek, of signalen die hierop duiden? De begeleider kan de student zowel intern als extern doorverwijzen. Denk aan de eigen huisarts om de situatie daar bespreekbaar te maken. Ook zijn er HU-voorzieningen voor de ondersteuning van de student.
Wil je (een vermoeden van) verslaving bespreken met een student?
Deze stappen kun je in een individueel gesprek doen:
- Bereid het gesprek met je student goed voor:
* Zet de feiten op een rij en bedenk wat je wilt bereiken met het gesprek.
* Bespreek de inhoud van het gesprek vooraf met een collega. - Regel een rustige gespreksruimte op een rustig tijdstip, en zorg voor voldoende tijd.
- Besef dat er vaak meerdere signalen uit de omgeving, of gesprekken, nodig zijn voordat iemand erkent hulp nodig te hebben.
- Begin het gesprek met dat je je zorgen maakt om de student
- Bespreek waargenomen feiten en gedrag zonder oordeel of subjectieve uitspraken.
- Geef de student de gelegenheid om te reageren en emoties te uiten. Het kan zijn dat de student ontkent, boos wordt of anderszins emotioneel reageert. Laat stiltes vallen, dat creëert de mogelijkheid dat de ander zich opent.
- Wees bewust van je eigen emoties en non-verbale communicatie.
- Houd rekening met twee scenario’s:
* Ontkent de student het probleem? Probeer de achtergrond van het eventuele probleem te verhelderen en vraag door op de feiten. Maak op korte termijn een nieuwe afspraak.
* Erkent de student het probleem? Dring aan op het snel zoeken van hulp. Bespreek de mogelijke vervolgstappen, zoals een afspraak bij de huisarts. - Bespreek hoe jullie de afspraken vastleggen en maak afspraken over vertrouwelijkheid.
- Sluit het gesprek af zoals je het begonnen bent, namelijk dat je je zorgen maakt over hem/haar. Wees ervan bewust dat het gesprek voor jullie beiden intensief was. Wees ook open en eerlijk over je eigen gevoelens bij de afsluiting.
Vervolg casus
Uiteindelijk heeft Rob het onderwerp in vertrouwen met de leerteambegeleider besproken. Hierbij heeft hij ondersteuning kunnen zoeken. Rob koos ervoor om zijn verslavingsproblematiek in het leerteam te delen, en ook dat dit een stempel drukt op de studie. Dit levert hem meer begrip op binnen het leerteam. De problematiek is niet opgelost, maar de student voelt zich wél ondersteund door medestudenten in het leerteam en de leerteambegeleider. Via de huisarts is Rob doorverwezen naar de verslavingszorg en hij werkt met therapie aan zijn herstel. Met de leerteambegeleider is afgesproken welke studieonderdelen op dit moment wel lukken en welke niet. Hierover is ook contact met de decaan.
Extra informatie:
- Extra ondersteuning voor de student in de HU: online e-health modules.
- Extra ondersteuning voor de docent (TLN, community, coaching, intervisie)
Studenten, alcohol, drugs en uitgaan – Trimbos-instituut - Verslaving – Studentenzorgwijzer.nl
- Studenten en middelengebruik – Jellinek
- Middelengebruik en verslaving – VIDIUS