Stress bij studiekeuze

Stress bij kiezen komt veel voor. Als je het kiezen van een studie negeert of steeds uitstelt, kan het zijn dat je bang bent voor het maken van welke keuze dan ook. Hoe meer keuzeopties je onderzoekt, hoe meer je verliest wanneer je kiest. Immers, de voordelen van de andere keuzeopties vallen bij een definitieve keuze weg.

Door de bomen het bos niet meer zien
Teveel keuzeopties kunnen ook leiden tot het vermijden van welke keuze dan ook. Je ziet door de bomen het bos niet meer en gaat liever iets anders doen dan je bezig houden met je keuze. Je kunt ook druk ervaren omdat je denkt dat je ‘goed’ of ‘verkeerd’ kunt kiezen. Dat suggereert dat er zoiets bestaat als een goede of verkeerde keuze, maar klopt dat wel? Probeer te kiezen voor een studie die voldoende aansluit bij je leerwensen, persoon en criteria. Goed is goed genoeg. Bovendien: ook het stoppen met een studie draagt bij aan je ontwikkeling; je weet dan wat er niet bij je past, wat je wel of niet aanspreekt of wat belangrijk voor je is.

Voor de rest van je leven?
Natuurlijk heeft het stoppen met je studie (financiële) gevolgen en is het fijn wanneer je gelijk een studie kiest die voldoende bij je past. Realiseer je alleen dat je op relatief jonge leeftijd een relatief groot besluit moet nemen; vaak gaat dat direct goed, soms even wat minder. Je studiekeuze is vaak niet, zoals veel studenten het ervaren, voor de rest van je leven, maar wel tenminste voor de komende vier à vijf jaar. Daarna verander je wellicht weer (deels) van koers; een (studie)loopbaan is een zoektocht naar wat je boeit, kunt, wilt en belangrijk vindt en daarin kun je levenslang bijsturen.

Passief of over ijverig
Waarom doet de ene student niets en is de andere (over)ijverig bij het kiezen van een studie? Sommige studenten verzinnen steeds weer andere activiteiten om maar niet met hun studiekeuze aan de slag te hoeven. Zij zijn niet per se lui of ongeïnteresseerd zoals soms gedacht wordt, maar durven niet met de keuze aan de slag te gaan; ze weten niet waar ze moeten beginnen of zijn erg bang om ‘verkeerd’ te kiezen. Anderen die die keuze net zo spannend vinden, kiezen zonder onderzoek snel voor een studie, om maar van de stress van het niet-weten af te zijn. Ook daarin schuilt de passiviteit, namelijk de afwezigheid van het actief met je keuze bezig zijn.

Er zijn ook studenten die juist maar blijven twijfelen en informatie verzamelen. Ze denken te moeten kiezen voor de rest van hun leven en zoeken de perfecte studie. De ervaring leert dat er bij elke studie voor- en ook nadelen zijn. Accepteer je die nadelen niet, dan is het de vraag of je ooit tot een keuze komt. Beide type studiekiezers kunnen last hebben van stress bij het kiezen.

Ben jij al klaar om te kiezen?
Uit diverse neurologische- en ontwikkelingspsychologische onderzoeken blijkt dat de definitieve ontwikkeling van de hersenen van mensen pas is afgerond rond het 24ste of 25ste levensjaar. Daardoor overzien jongere mensen lange termijn consequenties minder goed en blijkt het plannen lastiger te zijn. Lang voor die tijd wordt wel verwacht dat studiekiezers relatief grote keuzes maken. Het uitstellen van studiekeuze is dan ook vaak geen onwil; soms komt een keuzemoment te vroeg en is er meer begeleiding nodig in het keuzeproces.

Bronnen: Schwarz, Luken, Croone

Het uitstellen van je studiekeuze heeft ook voordelen. Door (nog) niet te kiezen, bescherm je jezelf voor een keuze die niet bij je past. Dat kan even prettig zijn, maar niet als het te lang duurt. De vraag is wanneer je wel toe bent aan een keuze. Door uitstel kun je wel ruimer de tijd nemen om je te oriënteren. Dit werkt alleen als je ook echt actief met je keuzevraag aan de slag gaat. Komt dat niet van de grond, vraag dan hulp bij je ouders of anderen uit je omgeving. Een dergelijke grotere keuze maak je idealiter niet alleen. Erover praten met anderen brengt je vaak op ideeën waar je alleen niet op gekomen zou zijn.
Een definitieve keuze maken voor een studie betekent ook dat je misschien wel weggaat uit je woonplaats, bij je ouders en vrienden, waardoor je liever niet kiest. Dan blijft alles bij het vertrouwde oude. Is dat het geval, maak dan eventueel met hulp van je omgeving concreet hoe je leven eruit zal zien wanneer je wel kiest. Komen je beelden met je toekomst overeen met de werkelijkheid? Bedenk ook dat je vrienden (deels) zullen wegtrekken naar andere steden om te gaan studeren en dat je leven hoe dan ook gaat veranderen. Dat geeft je wellicht een ander perspectief, waardoor je alsnog met je keuze aan de slag gaat en je met deze nieuwe fase in je leven kunt beginnen.

De perfecte studie bestaat niet. Hanteer je een te hoge lat bij je keuze, dan zal er niet een keuzeoptie goed genoeg blijken. Laat je verwachtingen wat zakken; bij elke studie is er wel iets dat je niet bevalt. Wanneer je je dat werkelijk realiseert, kun je meer ontspannen en open de studies bekijken. In de studiegids van een opleiding (vaak online te vinden) tref je een omschrijving van de precieze inhoud van de vakken die je krijgt bij de studie. Lees die zeker door voor een open dag.

Goed is goed genoeg
Een reële richtlijn is: wanneer 70% of meer van het aanbod in de studie je voldoende of zeer aanspreekt en 30% minder of niet, maak je een reële kans dat de studie je genoeg motiveert. Zet je voor je keuze in wanneer je eenmaal gekozen hebt en stop met twijfelen over wat je niet gekozen hebt. Motivatie voor je keuze ontstaat ook door de successen die je daarin haalt.
Mensen die enkele keuzeopties goed onderzoeken aan de hand van enkele voor hen belangrijke criteria (tevredenheidsstrevers) zijn uiteindelijk meer tevreden met hun keuze dan mensen die veel opties in detail uitpluizen (maximaliseerders). Goed is goed genoeg.

Kiezen vanuit jezelf
Je kunt niet nu al kiezen voor iets dat je over dertig jaar nog steeds leuk vindt. Je interesses kunnen door de jaren heen veranderen. Bovendien kan je bewuste verstand dergelijke grote keuzes niet aan, die worden grotendeels onbewust gemaakt. Het maken van een keuze voor de rest van je leven is dan ook onmogelijk. Alleen je keuze baseren op het aanbod is ook lastig. Want sluit dat wel voldoende aan op jouw interesses en kwaliteiten? Onderzoek dus wat je belangrijk vindt, kunt, wilt en vergelijk dit met het aanbod. In en na de keuze voor een bachelor/AD kun je nog veel andere keuzes maken. Zo ontstaat het studie- en loopbaan pad dat bij jou past.

Hoe nu verder?
Bekijk waar jij je bevindt in de fasen van het keuzeproces. Wat heb je nu nodig? Je kunt starten met je zelfanalyse of je opgeven voor begeleiding.

Bronnen: Dijksterhuis, Schwarz