Casus
Aan het einde van een werkgroep blijven enkele studenten zitten. Een studente veegt de tranen van haar wangen. Andere studenten luisteren aandachtig naar haar en slaan een arm om haar heen. Jij ruimt je spullen op omdat je door moet naar een vergadering. ‘Moet ik iets doen als docent?’ vraag je je af.
Wat is een begeleider?
Als docent heb je verschillende rollen en verschillende vormen van contact met studenten. Veel docenten hebben een expliciet begeleidende taak als bijvoorbeeld leerteambegeleider, leercoach, of studieloopbaanbegeleider. Maar ook als je meer een expert-docent bent, moet je studenten observeren in hun ontwikkeling. De definitie van een begeleider is dan ook: Een begeleider geeft actief richting aan leerprocessen. Dit vereist dat elke student gezien en gekend wordt.
Thuisgevoel
Voor studenten is de (eerstelijns) begeleider het ‘gezicht’ van de opleiding. Hij/zij is het eerste aanspreekpunt. Deze docent speelt een cruciale rol in het stimuleren van een positief studieklimaat en ‘het thuisgevoel’ dat de student ervaart op de opleiding. De begeleider bepaalt voor een belangrijk deel of een student zich gekend, gesteund en gezien voelt, en zich blijft inzetten voor de opleiding. Dat laten verschillende onderzoeken zien.
Meer informatie
Hoe de HU studenten wil opleiden, staat In de HU-visie op onderwijs en onderzoek ‘Samen voor de toekomst’:
We leiden studenten op tot kritisch denkende wereldburgers die willen bijdragen aan een open, rechtvaardige en duurzame samenleving. Met oog voor diversiteit en inclusie, met een goed ontwikkeld sterk onderzoekend en innovatievermogen en met internationale en interculturele competenties die onmisbaar zijn in de huidige maatschappij. Omdat we streven naar studentsucces besteden we in ons onderwijs niet alleen volop aandacht aan de kwalificatie, maar ook aan de persoonlijke en sociale ontwikkeling van studenten.
Dit vraagt van de begeleiders dat ze student-georiënteerd zijn, en een coachende grondhouding hebben.
Wat betekent student-georiënteerd?
De student-georiënteerde benadering van onderwijs baseert zich op principes als zelfsturing, contextgerichtheid en samenwerkend leren (Assen, 2018). In de rol van coach zijn docenten vooral faciliterend, activerend, diagnosticerend, uitdagend en evaluerend (Iredale & Schoch, 2010).
De docent/begeleider ondersteunt het leerproces van studenten door:
- Verworven kennis te helpen activeren en daarop voort te bouwen.
- Goed door te vragen, ‘uitdagende’ feedback te geven en te spiegelen,
- Studenten te helpen hun eigen leerproces en ontwikkeling te monitoren.
Wat vraagt dit van begeleiders?
Dat vraagt van begeleiders dat ze heel goed in staat zijn om; een veilig pedagogisch leerklimaat te bieden; goede vragen te stellen; betekenisvolle feedback te geven; begeleiding te geven in persoonlijke vraagstukken en goed door te verwijzen.
1. Veilig pedagogisch leerklimaat
Begeleiders spelen een cruciale rol bij het creëren van een veilige en comfortabele leeromgeving voor studenten. In zo’n ruimte kunnen studenten vragen stellen als ze iets niet begrijpen of ergens onzeker over zijn, en vragen van anderen beantwoorden. Ook wanneer die antwoorden nog niet helemaal perfect zijn. De begeleider helpt zo mee aan een veilig klimaat waarin iedereen zichzelf is, en zich gezien en gewaardeerd voelt.
2. Het stellen van vragen gericht op reflectie, zelfsturing en kritisch denken
Het stellen van goede vragen is een essentiële vaardigheid voor begeleiders. Daarmee zet de begeleider bij studenten zaken in beweging, en krijgt hij/zij inzicht in wat er speelt bij de student. Het stellen van vragen activeert het leerproces: het prikkelt studenten om dieper na te denken over bepaalde zaken. Vragen stellen helpt studenten -als groep of als individu – zicht te laten krijgen op inhoudelijke concepten die ze al onder de knie hebben. Maar ook om (nieuwe) doelen te formuleren, en wat er nodig is om dat te bereiken.
3. Het geven van betekenisvolle feedback
Ook feedback geven is een effectief hulpmiddel in het leerproces van studenten, naast het stellen van vragen. Feedback betekent letterlijk ‘voeding teruggeven’. Door het geven van betekenisvolle feedback ‘voedt’ de begeleider de studenten in studentgeoriënteerde onderwijssituaties. Dit kan op het niveau van het gedrag, denken, voelen of willen.
4. Persoonlijke vraagstukken en goed doorverwijzenDe studentenpopulatie is divers en veelzijdig. Zowel door de studievariant die ze kiezen zoals bijvoorbeeld deeltijd als door de eigen individuele eigenschappen. De HU wil dat alle studenten zich thuis voelen en volwaardig kunnen participeren. Als begeleider is het daarom essentieel dat je de sociale kaart van de HU kent en goed in staat bent door te verwijzen als dat nodig is. Ook verwachten studenten van begeleiders dat zij goed geïnformeerd zijn en alle mogelijkheden van de HU kennen. Er is een infrastructuur op Hogeschool Utrecht om de student te begeleiden. Zie in deze pdf de belangrijkste gremia.
Ongeveer 30 procent van de studenten heeft een ondersteuningsbehoefte. Denk aan een chronische ziekte of functieberperking zoals bijv. een auditieve-, visuele- of fysieke beperking of neurodiversiteit (dyslexie, add, adhd, ass). We streven ernaar om onze opleidingen voor iedereen toegankelijk te houden. Voor de studenten met een ondersteuningsbehoefte bestaan er verschillende voorzieningen. Als begeleider bekijk je samen met de student wat nodig is en verwijs je door naar de decaan. Hier staat een overzicht welke voorzieningen er zijn:
Voorzieningen in onderwijs en toetsing | HU helpt (husite.nl)
Ook verwachten studenten van begeleiders dat zij goed geïnformeerd zijn en alle mogelijkheden van de HU weten.
Vervolg casus
Na het inpakken van je tas loop je naar de student toe. Je vraagt hoe het gaat en of de verdrietige student even wil praten. Dat wil ze wel. Ze blijkt te veel hooi op haar vork te hebben genomen. Je geeft aan dat je nu helaas te weinig tijd voor haar hebt, maar je vraagt of je de leerteambegeleider op de hoogte mag stellen. Hiermee gaat de studente akkoord. Je laat de studente achter met het gevoel dat ze gehoord is , en je haar een stap op weg hebt geholpen.
Extra informatie
Extra ondersteuning voor de docent. Bij TLN zijn er diverse mogelijkheden om extra ondersteuning te krijgen. Mail naar mailto:tln@hu.nl met je wens of vraag.
Bij de community van HU Begeleidt is er veel achtergrondliteratuur, werkvormen en uitwisseling.