Bij conventioneel onderwijs worden ’toetsing’ en ‘onderwijs’ vaak los van elkaar gezien. Toetsing is dan het sluitstuk waarmee een leerproces wordt afgerond. Binnen het hbo is daar dan meestal een beslissing (over slagen/bsa/studiepunten) aan gekoppeld. Bij programmatisch toetsen wordt toetsing als een integraal onderdeel gezien van het leerproces, waarbij de toetsing is losgekoppeld van het nemen van die zaak/slaag- beslissing. Programmatisch toetsen is een manier om flexibele toetsing gestalte te geven.
- De primaire functie van toetsing is binnen programmatisch toetsen het sturen en stimuleren van het ontwikkelingsproces van de student, met name door feedback.
- De beslissing over het zakken/slagen (bijvoorbeeld studiepunten toekennen) wordt pas genomen als er veel informatie is verzameld over het leerproces, en helder in beeld is gebracht waar een student staat.
Baartman ea (2020) onderscheiden zes uitgangspunten voor programmatisch toetsen:
- Inzicht in de ontwikkeling van een student ontstaat door een mix van verschillende datapunten.
- Elk datapunt is feedbackgericht en kent geen zak-/slaagbeslissing.
- De leeropbrengsten vormen de ruggengraat van het toetsprogamma.
- Er is een constante dialoog over het gebruik van feedback voor zelfsturing.
- Het aantal datapunten en de zwaarte van de beslissing zijn proportioneel aan elkaar gerelateerd.
- De zwaarte van de beslissing is leidend voor de hoeveelheid benodigde beoordelaarsexpertise.
In deze video kun je de ‘Gebruikersmiddag Programmatisch toetsen’ terugkijken. Daarin licht Liesbeth Baartman het concept toe en worden voorbeelden van opleidingen gegeven. Het vervolg is een vragenuurtje met Cees van der Vleuten, waarin hij veel voorkomende vragen beantwoordt. De Powerpoint en het gesprek kun je ook terugkijken.
Veel opleidingen vragen zich af: past dit concept bij ons? Irene Biemond, Margreet Kaijen en Wendy Peeters schreven een blog op het Platform Leren van Toetsen dat handvatten kan bieden bij het beantwoorden van die vraag: ‘Programmatisch toetsen in het hbo: dat vraagt moed.’
Ontwerpkeuzes
Programmatisch toetsen gaat over het gehele onderwijs. Bas Agricola et al, (2024) onderzochten ontwerpkeuzes die opleidingen maken bij het ontwerpen van programmatisch toetsen. Ze hebben 11 specifieke ontwerpkeuzes gevonden.
Leernetwerk programmatisch toetsen
Veel opleidingen binnen de HU zijn zich aan het oriënteren op of zich aan het bewegen naar programmatuich toetsen. Om deze ontwikkeling te ondersteunen is vanuit TLN het leernetwerk programmatisch toetsen actief. Meer informatie kun je vinden op de pagina van het leernetwerk.
Meer informatie
Bronnen
L .Baartman, I. Biemond (2021). Backward design bij programmatisch toetsen. In: Examens (2021).
L. Baartman, T. van Schilt-Mol (2024). Programmatisch toetsen: een verdieping. Inspiratie vanuit theorie en praktijk. Amsterdam: Boom Uitgevers.
L. Baartman, T. van Schilt-Mol, C. van der Vleuten (2020). Programmatisch toetsen. Voorbeelden en ervaringen uit de praktijk. Amsterdam: Boom Uitgevers.
Van der Vleuten, C., S. Schut en S. Heeneman (2018). Programmatisch toetsen als motor voor professioneel leren in het hoger onderwijs. In: Sluijsmans, D. en M. Segers (red.), Toetsrevolutie. Naar een feedbackcultuur in het hoger onderwijs. Culemborg: Phronese
Van der Vleuten, C.P.M, L.W.T. Schuwirth, E.W. Driessen, J. Dijkstra, D. Tigelaar, L.K.J. Baartman en J. van Tartwijk (2012). A model for programmatic assessment fit for purpose. In: Medical Teacher, 34, 205-214
De nieuwste ontwikkelingen en inzichten kun je volgen op de website Programmatisch Toetsen van de landelijke werkgroep.
Hieronder staat een opname van het Congres voor Lerarenopleiders van 9 februari 2021, over Programmatisch toetsen. Met Cees van der Vleuten, Liesbeth Baartman en twee praktijkvoorbeelden.