Beoordelen is mensenwerk. Bij het beoordelen van toetsen is het belangrijk om rekening te houden met beoordelaarseffecten: invloeden op het oordeel die niets te maken hebben met de kwaliteit van het werk of de prestaties van de student. Beoordelaarseffecten treden altijd op. Helemaal voorkomen kun je niet, maar je kunt wel zorgen voor het verkleinen van de effecten. Stap één is daarin altijd: bewustwording. Hieronder zie je voorbeelden van beoordelaarseffecten die kunnen optreden. Onder ‘materialen’ kun je tips vinden die kunnen helpen bij het verkleinen van de effecten.
| Beoordelaarseffect | Beschrijving |
| Eerste indruk | Neiging tot snel oordelen:”ik zie in 1 oogopslag of deze presentatie wat gaat worden” |
| Halo-effect | Een gunstige indruk op een aantal criteria wordt doorgezet in een gunstige beoordeling op andere criteria: “Hij heeft zo enorm zijn best gedaan, dat zit wel goed” |
| Horn-effect | Een ongunstige indruk op een aantal criteria wordt doorgezet in een ongustige beoordeling op andere criteria: “Verdorie, waarom heeft deze student niks gedaan met mijn feedback over literatuurverwijzingen” |
| Logische fout | Zie halo/horn effect. Als onderdeel A fout/goed is, dan zal B ook wel fout/goed zijn: “Deze student kan goed schrijven, dan klopt zijn analyse ook wel” |
| Sympathie | Een gunstige beoordeling omdat het goed klikt met de student |
| Antipathie | Een ongunstige beoordeling omdat het niet klikt met de student |
| Projectie | Het toeschrijven van persoonlijke (positieve of negatieve) kenmerken van de docent aan de student: “Mijn speerpunt is innovatie, daarover vind ik niets terug in dit werkstuk” |
| Stereotype | Een student eigenschappen toekennen op basis van de groep waartoe hij behoort: “Zij is het enige meisje tussen deze mannelijke studenten. Zij heeft vast talent” |
| Mildheid (in boek: restriction of range) | De neiging om steeds boven gemiddeld te beoordelen |
| Strengheid (in boek: restriction of range) | De neiging om steeds onder gemiddeld te beoordelen |
| Centrale tendentie (restriction of range) | De neiging om steeds in het midden te beoordelen: “Een 10 halen bestaat niet, het gaat om een 7 of een 8” |
Digitale middelen
Sommige digitale systemen werken deze effecten meer in de hand. Bekijk hoe het studentwerk wordt getoond aan de examinatoren en hoe het beoordelen is ingericht. Wat betekent dit voor mogelijke effecten? Ben je hiervan bewust en kijk hoe je die effecten kunt verkleinen.
Materialen
Visualisatie van 20 beoordelaarseffecten:
Voorkomen-beoordelaarseffecten
Handleiding Kalibreersessies MPO Hogeschool Utrecht
Bronnen
Van Berkel, H. (2017) Kader Beoordelaarseffecten. In Van Berkel, H., Bax, A. & Joosten-ten Brinke (2017) Toetsen in het hoger onderwijs (4de herziene druk). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. p. 158.