In deze nieuwe rubriek, voor Trajectum, geef ik, antwoord op jouw vragen over duurzaamheid. Vandaag: soja. We vervangen ons stukje vlees steeds vaker door plantaardige vleesvervangers, die veelal gemaakt zijn van soja. In hoeverre is dat nou beter voor het milieu, vroeg student Roos zich af.
Heb je zelf een vraag of probleem, bijvoorbeeld over vliegschaamte of het verduurzamen van je kledingkast? Mail naar trajectum@hu.nl, dan ga ik op zoek naar het antwoord!
Iedereen, dus jij ook, eet soja
Soja ken je misschien vooral van de producten uit het koelvak: sojamelk en –yoghurt. Ideaal voor mensen met een lactose-allergie, maar voor veel mensen ook een aantrekkelijke en meer milieuvriendelijke vervanger van zuivel. Soja is ook een belangrijk bestandsdeel van veel vleesvervangers.
Eet jij gewoon vlees en drink je nooit sojamelk, dan denk je misschien: dit verhaal gaat niet over mij. Maar dat is niet zo. Soja wordt ook gebruikt als veevoer. 75 procent van alle sojaproductie wereldwijd is bestemd voor veevoer (ter vergelijking: slechts 6 procent van de sojaproductie gaat naar producten als sojamelk en vleesvervangers). Als jij dus een stukje vlees eet, eet je indirect ook soja. Om een concreet voorbeeld te geven: voor 100 gram kaas is 25 gram soja als veevoer nodig. Voor een hamburger van 100 gram is dit zo’n 46 gram. Op deze manier eten we dus allemaal soja.
De productie van soja kost veel minder energie, water, land en grondstoffen dan de productie van vlees. In deze grafiek zie je de milieu-impact van de hoeveelheid broeikasgassen per product:
Kanttekeningen
Prima, hoor ik je denken, dan kunnen we met een gerust hart vlees en zuivel vervangen door producten met soja. Zo eenvoudig ligt het helaas niet, want er is een aantal kanttekening te maken bij de sojaproductie.
De soja die we in Nederland eten en drinken komt vooral uit Zuid-Amerika. De teelt daar zorgt voor verschillende problemen: er worden veel bossen gekapt, de bodem raakt uitgeput en het grondwater is raakt vervuild door genetisch gemodificeerde soja (GMO-soja).
Op deze GMO-soja ga ik wat verder in. Dit is een kunstmatige ingreep die voor bijna 80 procent van de verbouwde soja gedaan wordt. Soja wordt op die manier resistent gemaakt tegen bepaalde bestrijdingsmiddelen, zodat boeren gewoon kunnen sproeien. De planten gaan hier dan niet dood aan. Handig voor de boer, maar de gevolgen zijn redelijk desastreus: de giftige bestrijdingsmiddelen belanden op deze manier in het grond- en oppervlaktewater. Dat heeft een enorme impact op de biodiversiteit en gezondheid van mensen die daar in de buurt wonen.
Het groene blaadje
De problemen van de sojateelt zijn dus iets waar we rekening mee moeten houden. De betere optie voor jou en mij is duurzaam geteelde soja. Helaas is het nog niet zo makkelijk om te checken of je vleesvervanger of sojamelk hieraan voldoet. Er zijn namelijk (nog) geen speciale logo’s of keurmerken voor duurzame soja.
Gelukkig kwam ik erachter dat er wel een manier is om GMO-soja uit te sluiten. Door tijdens je dagelijkse boodschappen te letten op het logo voor biologische landbouw: het groene blaadje. Bevat een product dit logo, dan is er geen gebruik gemaakt van synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Je moet er helaas wel rekening mee houden dat dit biologische logo geen eisen stelt aan de ontbossing.
Soja-industrie erkent problemen
Steeds meer producten in de soja-industrie erkennen deze problemen. Zij vinden het belangrijk dat de teelt niet ten koste gaat van het Amazoneregenwoud. De industrie gaat daarom, op initiatief van het internationale Wereld Natuur Fonds (WWF), afspraken maken die moeten leiden tot een meer duurzame productie. In de tussentijd kunnen jij en ik ook zelf wat doen op dit gebied.
Tips:
- Van alle eiwitrijke producten zijn peulvruchten, noten, plantaardige vleesvervangers, tofu en tempé het beste voor het milieu. Vleesvervangers met veel kaas hebben ongeveer evenveel impact als kip of varkensvlees (zie schema boven!). Laat die dus liever staan.
- Let op het logo van biologische landbouw: de soja voor biologische producten is duurzamer geproduceerd dan gewone soja, deze bevatten geen GMO’s.
- Je kunt ook letten op het Fairtrade keurmerk: dit garandeert dat het product is gemaakt met oog voor mens en milieu.
- Concluderend kan ik zeggen dat de sojateelt dus niet zonder slag of stoot gaat, maar dat de milieu-impact een stuk kleiner is dan bij het eten van een stukje vlees.
Bron: Trajectum, geschreven door Fanny de Vries